پژوهشی جدید به رهبری تیم کوهلر، باستان‌شناس دانشگاه ایالتی واشنگتن، نشان می‌دهد که ریشه‌های اختلاف طبقاتی به بیش از ۱۰ هزار سال قبل بازمی‌گردد.
به گزارش تکناک، برخلاف تصور عمومی، اختلاف طبقاتی پدیده جدیدی نیست. هزاران سال قبل از ظهور امپراتوری‌های باستانی مانند: مصر یا بین‌النهرین و حتی پیش از اختراع خط، این پدیده وجود داشته است.
فهرست مطالب
یافته‌هایی از اختلاف طبقاتی که تاریخ را بازنویسی می‌کنند
این مطالعه که در مجله علمی Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) منتشر شده، توسط کوهلر و امی بوگارد، باستان‌شناس دانشگاه آکسفورد و با همکاری ۲۷ پژوهشگر از سراسر جهان انجام شده است.
تحقیقات آنها نشان می‌دهد که اختلاف طبقاتی به صورت تدریجی و حدود ۱۵۰۰ سال پس از آغاز کشاورزی آغاز شد. در این بازه زمانی، رشد جمعیت، رقابت برای زمین و افزایش پیچیدگی‌های اجتماعی، باعث شکل‌گیری جوامع و طبقه‌بندی‌شده در نتیجه توزیع نابرابر منابع شدند.
استفاده از اندازه خانه‌ها به عنوان شاخص ثروت
پژوهشگران برای بررسی روند این نابرابری، اطلاعات مربوط به بیش از ۴۷ هزار خانه در ۱۱۰۰ منطقه باستانی در سراسر جهان را مورد تحلیل قرار دادند. آنها اندازه خانه‌ها را به عنوان معیار سنجش ثروت در نظر گرفتند. یافته‌ها نشان می‌دهد که جوامع اولیه کشاورزی در ابتدا به نسبت برابرطلب و بدون فاصله طبقاتی بودند. اما با رشد سکونت‌گاه‌ها و پیچیده‌تر شدن ساختار اجتماعی، نابرابری به مرور افزایش یافت.
اندازه‌گیری اختلاف طبقاتی با شاخص جینی
با استفاده از شاخص جینی (Gini coefficient)، که یکی از شاخص‌های استاندارد برای اندازه‌گیری نابرابری است، پژوهشگران دریافتند که جوامع کوچک‌تر و ساده‌تر از نظر ساختار اجتماعی، اختلاف طبقاتی بسیار کمتری داشته‌اند. اما در جوامع پرجمعیت و سازمان‌یافته‌تر، تمرکز ثروت در دستان تعداد محدودی از خانواده‌ها، روندی آشکار بوده است.
نقش کشاورزی، نوآوری و منابع محدود
گسترش کشاورزی باعث محدود شدن منابع زمینی و آغاز رقابت برای بهره‌برداری از زمین‌های حاصل‌خیز شد. در این مسیر، نوآوری‌هایی نظیر ایجاد پله‌های کشاورزی، زهکشی مرداب‌ها و سیستم‌های آبیاری باعث افزایش بهره‌وری شدند. اما در عین حال، این پیشرفت‌ها باعث شد فقط افرادی که دسترسی به منابع و ابزار داشتند، از این فرصت‌ها بهره‌مند شوند و شکاف طبقاتی بیشتر شود.
آیا فناوری همیشه به نفع ثروتمندان عمل کرده است؟
یکی از یافته‌های جالب پژوهش این است که یک سری نوآوری‌ها برخلاف تصور عمومی، باعث کاهش اختلاف طبقاتی شده‌اند. به عنوان مثال، فناوری‌هایی مثل ذوب آهن، دسترسی به ابزار و منابع را برای طبقات پایین‌تر تسهیل کردند و تا حدی باعث عدالت اجتماعی شدند.
ساختارهای حکومتی و شبکه‌های اجتماعی در اختلاف طبقاتی
همچنین کوهلر اشاره می‌کند که حضور سیستم‌های حکومتی قوی و شبکه‌های اجتماعی مشارکتی نقش مهمی در کاهش یا تشدید نابرابری و اختلاف طبقاتی در طول زمان ایفا کرده‌اند.
وی در این خصوص گفت: «نابرابری و اختلاف طبقاتی یک مشکل مدرن نیست و ریشه‌ای تاریخی دارد، که جوامع بشری هزاران سال است با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. گذشته می‌تواند راهنمایی برای مدیریت بهتر آینده باشد.»
پژوهشی فراتر از مرزهای تاریخ مکتوب
این پروژه تحت حمایت سازمان Coalition for Archaeological Synthesis، با هدف پر کردن شکاف‌های تاریخی قبل از پیدایش خط انجام شده است. پژوهشگران امیدوار هستند که با درک بهتر چگونگی شکل‌گیری اختلاف طبقاتی، بتوان راهکارهایی برای کاهش اثرات منفی آن در دنیای امروز ارائه داد.
این مطالعه با تکیه بر شواهد علمی و داده‌های باستان‌شناسی، به روشنی نشان می‌دهد که اختلاف طبقاتی از زمانی آغاز شد که بشر از زندگی کوچ‌نشینی فاصله گرفت و وارد دوره کشاورزی و سکونت‌گذاری شد. هرچه جوامع بزرگ‌تر و پیچیده‌تر شدند، این نابرابری مالی نیز افزایش یافت.
