زوال عقل یک اصطلاح جامع برای طیف وسیعی از علائمی است که بر حافظه، تفکر و توانایی‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارد که همگی می‌توانند منجر به کاهش عملکرد روزانه شوند.
به گزارش تکناک، بیماری آلزایمر شایع‌ترین علت زوال عقل در افراد بالای 60 سال است. همه موارد بیماری آلزایمر زوال عقل هستند، اما همه موارد زوال عقل بیماری آلزایمر نیستند. انواع دیگر زوال عقل شامل زوال عقل عروقی، دمانس فرونتومپورال و زوال عقل لووی است.
علائم بیماری آلزایمر در مقابل زوال عقل
دمانس اصطلاحی است که طیف وسیعی از شرایط عصبی را توصیف می‌کند که بر توانایی مغز برای به خاطر سپردن، فکر کردن و انجام فعالیت‌های روزانه تأثیر می‌گذارد. از آنجایی که بیماری آلزایمر نوعی زوال عقل است، علائم بیماری آلزایمر و زوال عقل نسبتاً یکسان است.
10 علامت شایع بیماری آلزایمر و زوال عقل عبارتند از:
- از دست دادن حافظه و مشکل در به خاطر سپردن اطلاعات جدید
- مشکل در برنامه‌ریزی و حل مسئله
- ناتوانی در انجام وظایف آشنا
- از دست دادن زمان، تاریخ و مکان
- تغییر در بینایی
- فراموش کردن کلمات یا مشکل در یافتن کلمه مناسب برای استفاده
- جاگذاری اشتباه اقلام
- مهارت‌های تصمیم‌گیری ضعیف
- کناره‌گیری از روابط اجتماعی
- تغییرات عاطفی و رفتاری مانند نوسانات خلقی سریع
تفاوت بین بیماری آلزایمر و زوال عقل
بیماری آلزایمر تنها یکی از انواع زوال عقل است، البته شایع‌ترین نوع آن است. با این حال، انواع دیگر زوال عقل می‌توانند سلامت شناختی را کمی متفاوت تحت تاثیر قرار دهد. برخی از تفاوت‌های اصلی در ادامه آمده است.
بیماری آلزایمر تأثیر متفاوتی بر مغز می‌گذارد
در حالی که سایر اشکال زوال عقل ممکن است شباهت‌هایی در علائم داشته باشند، تغییرات اساسی در مغز در بیماری آلزایمر متمایزتر است و تمایل به پیروی از یک الگوی پیشرفت خاص دارد.
در بیماری آلزایمر، مغز توده‌هایی از پروتئین‌های غیرطبیعی به نام پلاک‌های بتا آمیلوئید و درهم‌تنیدگی‌های پروتئین تاو ایجاد می‌کند که ارتباط سلول‌های مغز با یکدیگر را دشوار می‌کند. پلاک‌های بتا آمیلوئید در خارج از سلول‌های عصبی تشکیل می‌شوند، در حالی که پروتئین تاو درون سلول‌ها را تشکیل می‌دهد. این حالت باعث می‌شود سلول‌ها بمیرند، به ویژه در مناطقی از مغز که مسئول حافظه و تفکر هستند، که همین مسئله منجر به مشکلاتی در به خاطر سپردن چیزها و تفکر واضح می‌شود.
چندین نوع دیگر از زوال عقل وجود دارد
اگرچه بیماری آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل است، اما چندین نوع دیگر وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- زوال عقل عروقی: این نوع زوال عقل زمانی رخ می‌دهد که بیماری‌های مغزی (مانند سکته مغزی) به بافت مغز آسیب می‌رساند و بر جریان خون به مغز تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به زوال عقل عروقی معمولاً دارای ناهنجاری‌های مغزی هستند که در اسکن MRI قابل مشاهده است، مانند رگ‌های خونی کوچک بیمار یا تغییرات ماده سفید که ارتباط سلول‌های عصبی با یکدیگر را دشوار می‌کند. علائم زوال عقل عروقی ممکن است شامل مشکل در تفکر، استدلال، رفتار و حافظه باشد.
- زوال عقل لووی بدن یا LBD: LBD زمانی ایجاد می‌شود که یک سری رسوبات پروتئین غیرطبیعی در مغز وجود داشته باشد که به نام اجسام لویی شناخته می‌شوند. علت LBD اغلب نامشخص است اما عوامل خطرناک شامل سن بالاتر و برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری پارکینسون است. علائم این نوع زوال عقل اغلب شامل تغییر در تفکر، تحرک، رفتار و حالات عاطفی است.
- زوال عقل فرونتوتمپورال یا FTD: FTD بر لوب‌های پیشانی و گیجگاهی مغز تأثیر می‌گذارد که در شخصیت، رفتار، احساسات و زبان نقش دارند. این نوع زوال عقل اغلب در سنین پایین تر از سایر انواع زوال عقل رخ می‌دهد. اغلب هیچ دلیل روشنی برای FTD وجود ندارد. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که پروتئین‌های غیرطبیعی معروف به تاو یا TDP-43، در مناطق آسیب‌دیده مغز افرادی که FTD دارند، وجود دارد. افرادی که سابقه خانوادگی FTD دارند نیز نسبت به افرادی که سابقه خانوادگی ندارند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند.
- زوال عقل مختلط: گاهی اوقات افراد ممکن است همزمان بیش از یک نوع زوال عقل داشته باشند. برای مثال، ممکن است فردی هم بیماری آلزایمر و هم زوال عقل عروقی داشته باشد که این حالت می‌تواند علائم و تشخیص را پیچیده کند.
ممکن است انواع مختلف زوال عقل در سنین مختلف شروع شود
اکثر افراد مبتلا به آلزایمر در اواسط دهه 60 یا بالاتر به این بیماری مبتلا می‌شوند. این حالت شروع دیر نامیده می‌شود. با این حال، بیماری آلزایمر همچنین می‌تواند شروع زودهنگام داشته باشد و افراد کمتر از 65 سال را تحت تاثیر قرار دهد.
با این حال، دمانس فرونتومپورال شکل کمتری از زوال عقل است که اغلب در سنین پایین‌تر از انواع دیگر ظاهر می‌شود. تقریباً 60 درصد از افرادی که با این بیماری زندگی می کنند، بین 45 تا 64 سال دارند.
زوال عقل بدن لووی افراد 50 سال یا بالاتر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما گاهی اوقات LBD می‌تواند در جوانی ایجاد شود. این نوع زوال عقل بیشتر در مردان دیده می‌شود.
شباهت بین بیماری آلزایمر و زوال عقل
بیماری آلزایمر نوعی زوال عقل است. قطعاً مشترکاتی بین آلزایمر و سایر انواع زوال عقل وجود دارد.
پزشکان از تست‌های تشخیصی مشابهی برای همه انواع دمانس استفاده می‌کنند.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان علائم زوال عقل را تجربه می‌کند، مهم است که در اسرع وقت به یک متحصص مراجعه کنید تا درمان آغاز شود. تشخیص زودهنگام می‌تواند به شما در شروع زودهنگام درمان و کاهش سرعت پیشرفت بیماری کمک کند. هنگامی که به پزشک مراجعه می‌کنید، آنها ممکن است با استفاده از روش‌های زیر نوع زوال عقل شما را تشخیص دهند:
- گرفتن یک تاریخچه پزشکی کامل و پرسش در مورد علائم شما
- انجام معاینه فیزیکی
- ارزیابی عملکردهای شناختی از جمله مهارت‌های تفکر، حافظه و زبان
- استفاده از معاینات تشخیصی بیشتر مانند آزمایش خون و آزمایش ژنتیک
- تست‌های تصویربرداری مغز، مانند توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، یا توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)
- انجام یک ارزیابی سلامت روان برای تعیین اینکه آیا بیماری‌های روانی ممکن است بر علائم شما تأثیر بگذارد یا خیر
همه انواع زوال عقل پیشرونده هستند
همه انواع زوال عقل پیشرونده هستند، به این معنی که با گذشت زمان بدتر می‌شوند زیرا مغز آسیب و زوال بیشتری را تجربه می‌کند. این پیشرفت معمولاً منجر به کاهش عملکرد شناختی و بدتر شدن علائم می شود.
با این حال، میزان و نحوه پیشرفت می‌تواند در بین انواع مختلف زوال عقل و از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. زوال عقل در برخی از افراد ممکن است کندتر پیشرفت کند، در حالی که برخی دیگر ممکن است کاهش سریع‌تری داشته باشند. با این حال، تقریباً همه انواع زوال عقل منجر به کاهش تدریجی توانایی های تفکر و حافظه می‌شوند.
درمان‌ها ممکن است مشابه باشند
با اینکه در حال حاضر هیچ درمانی برای زوال عقل و بیماری آلزایمر وجود ندارد، هدف از درمان، کند کردن پیشرفت بیماری است. پزشکان اغلب از داروها برای کاهش سرعت بیماری و تقویت حافظه استفاده می‌کنند. البته مصرف دارو بیشتر برای افرادی که در مراحل اولیه زوال عقل هستند، مفید است.
همچنین پزشک می‌تواند داروهای خاصی را تجویز کند که نشانه‌هایی مانند اضطراب، افسردگی، اختلالات خواب و سفتی عضلات مرتبط با انواع خاصی از زوال عقل را هدف قرار می‌دهند.
توجه به این نکته ضروری است که برخی از داروها ممکن است عوارض جانبی قابل توجهی برای افراد مبتلا به زوال عقل داشته باشند.
درمان‌های دیگر برای انواع زوال عقل عبارتند از:
- کاردرمانی برای ساده کردن کارها و فعالیت های روزانه
- گفتار درمانی برای کمک به صحبت کردن و ارتباط
- روان درمانی و مشاوره سلامت روان برای افراد مبتلا به زوال عقل و خانواده‌های آنها برای حمایت از آنها با مدیریت هیجانی، استراتژی‌های رفتاری و برنامه‌ریزی آینده
آیا ممکن است فرد همزمان هم زوال عقل و هم آلزایمر داشته باشد؟
بیماری آلزایمر نوع خاصی از زوال عقل است که این امکان را برای فرد ایجاد می‌کند که هم زوال عقل و هم آلزایمر داشته باشد. با این حال، اگر نوع دیگری از زوال عقل مانند زوال عقل فرونتوتمپورال دارید، معمولاً به بیماری آلزایمر مبتلا نیستید. تنها راه ابتلا به بیماری آلزایمر و نوع دیگری از زوال عقل زمانی است که شما زوال عقل مختلط داشته باشید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر شما یا یکی از نزدیکانتان متوجه فراموشی شدید یا شروع به مشکلاتی در زمینه تفکر، حل مسئله یا استدلال کردید، بهتر است که برای راهنمایی بیشتر به یک متخصص مراجعه کنید. با مراجعه به پزشک درمان‌های اولیه خود را شروع کنید.
