نوروپاتی محیطی به مجموعه ای از شرایط اطلاق می شود که در آن سیستم عصبی محیطی که بخشی از سیستم عصبی خارج از مغز و نخاع است، آسیب می‌بیند.
به گزارش تکناک، نوعی از نوروپاتی محیطی حدود 2 درصد از افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما به طور کلی حدود این شرایط 8 درصد از افراد بالای 55 سال را تحت تاثیر قرار می دهد.
علل مختلفی می تواند منجر به نوروپاتی محیطی شود، اما دیابت شایع ترین آن است. اغلب نوروپاتی محیطی منجر به الگوی متقارن علائمی می شود که در پاها شروع می شود. درمان نوروپاتی محیطی بر علت زمینه ای و استفاده از دارو برای کاهش درد متمرکز است.
انواع
انواع زیادی از نوروپاتی محیطی وجود دارد و گاهی اوقات به روش های مختلف سازماندهی می شوند.
نوع عصبی
اعصاب حرکتی اعصاب محیطی هستند که سیگنال هایی را از مغز به ماهیچه های شما می فرستند و به شما امکان حرکت می دهند. در مقابل، اعصاب حسی سیگنال‌های احساسات را دریافت می‌کنند و آن اطلاعات را به مغز می‌فرستند.
نوروپاتی محیطی معمولاً بر اعصاب حسی و حرکتی تأثیر می گذارد، اگرچه علائم حسی ممکن است غالب تر باشند. با این حال، برخی از شرایط کمتر رایج می توانند بر یکی تأثیر بگذارند اما دیگری را تحت تأثیر قرار ندهند.
برخی از نوروپاتی های محیطی بر نوع دیگری از عصب به نام اعصاب اتونوم تأثیر می گذارد. این اعصاب اطلاعات را به اندام های داخلی شما می آورند.
علاوه بر این، برخی از شرایط به عنوان تأثیر بر فیبرهای عصبی کوچک در مقابل بزرگ توصیف شده‌اند. رشته‌های عصبی بزرگ حامل اطلاعات حرکتی، حسی و برخی اطلاعات دیگر هستند در حالی که رشته‌های عصبی، کوچک اعصاب خودکار و همچنین اعصاب درد و دما را حمل می‌کنند.
طول وابسته در مقابل غیر وابسته به طول
در نوروپاتی وابسته به طول، ابتدا قسمت‌های اعصاب دورتر از مغز تحت تأثیر قرار می‌گیرند. بنابراین، انگشتان دست و پاها به احتمال زیاد برای اولین بار قبل از شروع علائم به سمت بالا و به صورت متقارن تحت تأثیر قرار می گیرند.
برخی از نوروپاتی های کمتر رایج، وابسته به طول نیستند و با این نوع الگو ظاهر نمی شوند. یک مثال پلی نوروپاتی دمیلینه کننده التهابی مزمن (CIDP) است که با ضعف پیشرونده و کاهش حساسیت در بازوها و پاها مشخص می شود.
تعداد و محل اعصاب
برخی از انواع نوروپاتی محیطی مونو نوروپاتی هستند، به این معنی که فقط یک عصب را تحت تاثیر قرار می دهند. به عنوان مثال، نوروپاتی اولنار نوعی نوروپاتی محیطی است که عصب اولنار در مچ دست را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث درد، ضعف و از دست دادن حس در ناحیه می شود. در مقابل، پلی نوروپاتی بیش از یک عصب را تحت تاثیر قرار می دهد.
نوروپاتی می تواند در یک ناحیه از بدن (نوروپاتی محیطی تک کانونی) یا چندین ناحیه (نوروپاتی چند کانونی) رخ دهد. نوروپاتی مونوفوکال بر عصب یا گروه مرتبط از اعصاب در یک قسمت از بدن به تنهایی تأثیر می گذارد، بر خلاف نوروپاتی چند کانونی که باعث ضعف نامتقارن در چندین قسمت مختلف بدن می شود.
نوروپاتی حاد در مقابل مزمن
تمایز مهم دیگر، نوروپاتی حاد در مقابل مزمن است. به طور معمول، افراد علائمی را بروز می دهند که به کندی ایجاد می شوند و طی ماه ها یا سال ها بدتر می شوند. با این حال، برخی از انواع نوروپاتی در عرض چند هفته یا کمتر ظاهر می شوند. به عنوان مثال، سندرم گیلن باره یک نوروپاتی حاد نادر است که باعث می شود سیستم ایمنی بدن شما به سیستم عصبی محیطی حمله کند.
نوروپاتی های حاد به احتمال زیاد ماهیت التهابی دارند و بسیاری از آسیب ها از پاسخ ایمنی بیش فعال رخ می دهد. نوروپاتی های التهابی اغلب به رویکرد درمانی متفاوتی نسبت به نوروپاتی هایی نیاز دارند که التهاب کمتری ایجاد می کنند.
علائم نوروپاتی محیطی
در بیشتر موارد، نوروپاتی محیطی با یک الگوی مزمن، وابسته به طول و غیر التهابی که بر اعصاب حرکتی و حسی تأثیر می‌گذارد و ابتدا مشکلات حسی دارد، ظاهر می‌شود. با این حال، علائم نوروپاتی محیطی بسته به اینکه کدام یک از اعصاب شما تحت تاثیر قرار گرفته و شدت بیماری شما، متفاوت است.
برخی از علائم عبارتند از:
- احساس سوزن سوزن شدن ناخوشایند
- یک نوع درد سوزان
- از دست دادن حس
- ناتوانی در احساس درد
- ناتوانی در حس دما یا ارتعاش
- مشکلات تعادل
- ضعف عضلانی
- کاهش حجم عضلانی (تضعیف عضلات)
ضعف عضلانی اغلب بر دورترین قسمت‌های اندام‌ها (مانند دست‌ها و پاها) تأثیر می‌گذارد. بنابراین ممکن است در بلند کردن پا یا انجام حرکات حرکتی ظریف با دست ها مشکل داشته باشید.
برخی از افراد همچنین مشکلاتی را از اختلال عملکرد عصب اتونومیک تجربه می کنند، مانند:
- عدم تعریق
- نفخ
- سبکی سر یا غش
- مشکلات مثانه
- اختلال در عملکرد جنسی
نمونه های علائم
در نوروپاتی دیابتی، علائم معمولاً از هر دو پا شروع می شود، به سمت ساق پا حرکت می کند و زمانی که به زانو می رسد به دست ها نیز گسترش می یابد. این علامت می تواند باعث گزگز، بی حسی و کاهش حس شود، اما ضعف آنچنان مشکل ساز نیست. با این حال، گاهی اوقات الگوهای کمتر رایج دیگری رخ می دهد و علائم اتونوم نیز ممکن است رخ دهد.
نکته مهم این است که بسیاری از افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی در واقع درد قابل توجهی ندارند، حتی اگر واضح باشد که احساس درد کاهش یافته اند. این افراد در خطر آسیب دیدن پاهای خود و عدم مراقبت صحیح از آنها هستند، زیرا نمی توانند آنها را به طور طبیعی احساس کنند. چنین صدماتی حتی گاهی اوقات ممکن است قطع عضو را ضروری کند.
در مقابل، وضعیتی مانند بیماری شارکو ماری توث که شایع ترین علت ژنتیکی نوروپاتی محیطی است، بیشتر مشکلات حرکتی ایجاد می‌کند. این بیماری علائم غالبی مانند ضعف یا فلج پاها و ماهیچه‌های ساق پا و دست‌ها، بدشکلی‌های پا و مشکلات تعادلی با مشکلات حسی یا درد کمتری را ایجاد می‌کند.
چه چیزی باعث نوروپاتی محیطی می شود؟
آسیب به سیستم عصبی محیطی باعث علائم نوروپاتی محیطی می شود. این آسیب می تواند به طرق مختلف اتفاق بیفتد.
در سراسر جهان، دیابت شایع ترین علت نوروپاتی محیطی است. نوروپاتی محیطی ممکن است حدود نیمی از افراد مبتلا به دیابت را تحت تاثیر قرار دهد. کسانی که مدت طولانی تری به این بیماری مبتلا بوده اند و قند خونشان به خوبی کنترل نشده است، در معرض خطر بیشتری هستند.
با این حال، نوروپاتی محیطی علل متفاوت دیگری نیز دارد. برخی از این موارد عبارتند از:
- فشرده سازی عصب یا آسیب های دیگر
- مصرف بیش از حد الکل
- قرار گرفتن طولانی مدت در معرض سموم
- مصرف برخی داروها از جمله شیمی درمانی
- بیماری های خود ایمنی مانند لوپوس
- بیماری های ارثی
- گاموپاتی های مونوکلونال، از جمله مولتیپل میلوما
- بیماری تیرویید
- بیماری کلیوی یا بیماری کبد
- واسکولیت
- کمبودهای تغذیه ای (به عنوان مثال، ویتامین B12)
- بیماری های عفونی مانند جذام، زونا، بیماری لایم یا ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)
با این حال، هیچ دلیلی در تقریبا یک چهارم افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی یافت نمی شود.
تشخیص
گرفتن تاریخچه پزشکی کامل و انجام یک معاینه فیزیکی بخش‌های کلیدی تشخیص است و می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا ماهیت دقیق علائم و چگونگی تکامل آنها را تعیین کند. در طول معاینه، پزشک شما علائمی مانند ضعف عضلانی، کاهش حس و از دست دادن رفلکس ها را بررسی می کند.
در برخی موارد، سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی برای تشخیص نوروپاتی محیطی کافی است. به عنوان مثال، اگر دیابت و همچنین علائمی دارید که مشخصاً در نوروپاتی دیابتی رخ می دهد، دیابت شما محتمل ترین علت نوروپاتی محیطی است.
آزمایش
برخی از آزمایش‌ها در یافتن علت زمینه‌ای نوروپاتی محیطی، مفید هستند. این آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تست قند خون ناشتا و هموگلوبین A1c: این آزمایش برای غربالگری دیابت استفاده می شود
- شمارش کامل خون: شاخص سلامت کلی که می تواند نشانه هایی از علل عفونی را نشان دهد
- تست عملکرد کلیه یا کبد: وضعیت سلامت این اندام ها را ارزیابی کنید
- آزمایش‌های التهاب، مانند پروتئین واکنش‌گر C (CRP): ممکن است علت التهاب را نشان دهد
- تست های عملکرد تیروئید: ارزیابی سلامت تیروئید
- سطوح ویتامین B12: می تواند کمبود ویتامین B12 را نشان دهد
- الکتروفورز سرم: آزمایش گاموپاتی مونوکلونال یا مولتیپل میلوم
- آزمایش عفونت های مشکوک خاص: پاتوژن هایی مانند HIV ممکن است آزمایش شوند
- آنتی بادی ضد هسته ای: می تواند سرنخ هایی از منشا خودایمنی بدهد
- آزمایشات ژنتیکی: می تواند اشکال ارثی نوروپاتی محیطی را شناسایی کند
در برخی موارد، به دست آوردن اطلاعات دقیق تر در مورد نحوه تأثیرگذاری بر اعصاب شما نیز مفید است. پزشک شما می تواند این کار را از طریق الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعات هدایت عصبی انجام دهد. برای مثال، این مسئله ممکن است در فردی با علائم غیر معمول تر یا در فردی با علائم ناگهانی یا شدید ضروری باشد.
EMG اطلاعاتی در مورد سیگنال های الکتریکی که از ماهیچه های شما عبور می کند را ارائه می دهد و آزمایش های هدایت عصبی نشان می دهد که سیگنال الکتریکی چگونه از طریق اعصاب شما عبور می کند. این موارد با هم ممکن است به دادن اطلاعات بیشتر در مورد نوع خاصی از نوروپاتی محیطی کمک کنند.
درمان های نوروپاتی محیطی
بخش کلیدی درمان، شناسایی علت اصلی نوروپاتی و درمان آن است. گاهی اوقات، علائم شما ممکن است زمانی که علت اصلی برطرف شود، از بین برود. اما در مواقع دیگر ممکن است حتی پس از اصلاح آن علائم، این بیماری باقی بماند.
برخی از افراد برای کمک به مقابله با درد سوزان نوروپاتی محیطی به درمان نیاز دارند. داروهایی که معمولاً تجویز می شوند عبارتند از:
- نورونتین (گاباپنتین)
- الاویل (آمی تریپتیلین)
- سیمبالتا (دولوکستین)
- افکسور (ونلافاکسین)
داروهایی که مستقیماً روی پوست اعمال می شود، مانند چسب لیدوکائین یا کپسایسین نیز گاهی اوقات مفید هستند.
افراد مبتلا به انواع خاصی از نوروپاتی محیطی ممکن است به درمان اضافی نیاز داشته باشند. به عنوان مثال، فردی که دارای نوروپاتی التهابی محیطی مانند CIDP است، ممکن است به درمان هایی برای کاهش پاسخ ایمنی خود نیاز داشته باشد، مانند کورتیکواستروئیدها و ریتوکسان (rituximab).
جلوگیری
همه موارد نوروپاتی محیطی قابل پیشگیری نیستند. با این حال، برای افراد مبتلا به دیابت، حفظ سطح قند خون طبیعی می تواند به جلوگیری از شروع نوروپاتی محیطی کمک کند.
بیماری‌های مرتبط
افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی اغلب عوارض دیگری از دیابت کنترل نشده دارند. به عنوان مثال، فرد مبتلا به نوروپاتی دیابتی احتمالاً دارای علائم رتینوپاتی یا آسیب به عروق خونی شبکیه در پشت چشم است. این افراد به احتمال زیاد نفروپاتی یا بدتر شدن کلیه های خود را نیز تجربه خواهند کرد.
زندگی با نوروپاتی محیطی
چشم انداز برای اکثر افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی خوب است. معمولاً این یک وضعیت قابل کنترل است، اگرچه گاهی اوقات ناراحت کننده است.
اگر دیابت دارید، ممکن است بتوانید با تحت کنترل نگه داشتن گلوکز خون از بدتر شدن علائم خود جلوگیری کنید.
مراقبت از پا نیز امری حیاتی است. هرکسی که احساس محدودیت در پاهای خود دارد، باید به طور منظم آنها را تحت نظر داشته باشد و در صورت بروز هرگونه علائم آسیب، سریعا تحت درمان قرار بگیرد.
