هورمون استرس، که بیشتر به عنوان کورتیزول شناخته می شود، یک بحث داغ است که اخیرا در رسانه های اجتماعی سر و صدای زیادی به پا کرده است.
به گزارش تکناک، مردم جدیدا در مورد “تعادل کامل” این هورمون بحث می کنند، اما متخصصان در مورد این بحث ها نظرات دیگری دارند.
کورتیزول یک هورمون پیچیده است که ارزیابی و مدیریت آن برای پزشکان دشوار است. در رسانه های اجتماعی، یک سری از افراد از اصطلاح عدم تعادل کورتیزول استفاده می کنند که به نظر می رسد یک مسئله علمی است، اما در واقع چنین چیزی در دنیای پزشکی وجود ندارد و اساس این عبارت غیر علمی است.
با این حال، میزان کورتیزول می‌تواند خیلی بالا یا خیلی پایین باشد، اما تعیین این موضوع پیچیده فقط بر عهده متخصصان است. در این مطلب ما تمام حقایق درست و علمی راجع به این هورمون را برای شما بازگو خواهیم کرد.
کورتیزول چیست؟
کورتیزول یک هورمون استرس است که می تواند به طور مناسب قند را در جریان خون افزایش دهد، به تبدیل گلوکز به انرژی کمک کند و به موقعیت های جنگ یا گریز کمک کند. کورتیزول در غدد فوق کلیوی، در نزدیکی بالای کلیه ها تولید و تنظیم می شود. این غدد هم بر سیستم عصبی مرکزی و هم بر سیستم غدد درون ریز تأثیر می گذارند.
درک این نکته مهم است که کورتیزول تقریباً در تمام بافت های بدن عمل می کند، اگرچه این اعمال در بافت های مختلف بدن می تواند بسیار متفاوت باشد.
کورتیزول می تواند بر سیستم های اندام زیر تأثیر بگذارد:
- عصبی
- ایمنی
- قلبی عروقی
- تنفسی
- تولید مثلی
- عضلانی اسکلتی
- پوششی
عوامل زیادی ترشح کورتیزول را تنظیم می کنند، از جمله زمان روز، استرس (از جمله استرس فیزیکی، اجتماعی و عاطفی)، برخی بیماری ها و مشکلات، مصرف برخی داروها، مصرف الکل و سایر مواد مخدر.
بیماری ها و کورتیزول بالا
هنگامی که کورتیزول به درستی تنظیم نشود، می تواند منجر به تولید کورتیزول بیش از حد در بدن و در برخی موارد، اختلالاتی مانند سندرم کوشینگ شود.
کورتیزول بیش از حد، مانند سندرم کوشینگ، فشار خون را افزایش می‌دهد، باعث افزایش وزن در بدن و صورت، ضعف عضلانی، کبودی آسان، نازک شدن پوست، پریود نامنظم در زنان، آکنه و ریزش مو می‌شود.
شایع ترین علت سندرم کوشینگ، استفاده طولانی مدت از داروهایی است که برای درمان بیماری هایی مانند آسم، آرتروز و لوپوس استفاده می شود. در برخی موارد، بدن یک فرد ممکن است به دلیل وجود برخی تومورها، کورتیزول بیش از حد بسازد. در بسیاری از بیماران این توده کوچک آدرنال نام دارد که بیش از حد کورتیزول ترشح می کند.
اگر مشخص شود که تومور عامل کورتیزول اضافی است، می توان با جراحی آن را از بدن فرد خارج کرد.
از آنجایی که تومورهایی که بیش از حد کورتیزول تولید می‌کنند، باعث می‌شوند سیستم عادی بدن مختل شود، اغلب پس از برداشتن تومور تا زمانی که سیستم بدن به روال عادی برگردد، استروئیدهای جایگزین داده می‌شود و چنین فرآیندی می‌تواند از چند ماه تا دو سال یا گاهی بیشتر طول بکشد.
برای کسانی که نمی توانند تحت عمل جراحی قرار گیرند، گزینه های دیگر شامل داروهایی هستند که تولید یا عملکرد کورتیزول را مسدود می کنند. همچنین از پرتودرمانی (یا به ندرت شیمی درمانی) برای از بین بردن باقیمانده تومور نیز استفاده می شود. در موارد نادر، حتی ممکن است غدد فوق کلیوی فرد برداشته شود.
پایین بودن میزان کورتیزول به چه معناست؟
وقتی بدن به اندازه کافی کورتیزول نمی سازد، می تواند به دلیل شرایطی مانند بیماری آدیسون باشد. خستگی، ضعف عضلانی، کاهش اشتها، کاهش وزن و درد شکم از علائم کاهش کورتیزول هستند.
وقتی کورتیزول خیلی کم باشد، وضعیتی به نام نارسایی آدرنال را ایجاد می کند، بدن فرد نمی‌تواند فشار خون طبیعی را حفظ کند، بنابراین به دلیل فشار خون واقعاً پایین، استفراغ و کاهش اشتها شروع می شوند و میزان سدیم هم در بدن فرد کاهش پیدا می کند.
درمان هورمون استرس پایین، داروهایی مانند هیدروکورتیزون است که جایگزین کورتیزول می شود.
عاداتی که بر میزان کورتیزول تأثیر می گذارد
افرادی که تحت استرس زیاد هستند، التهاب دارند، اضافه وزن دارند، یا مبتلا به دیابت یا اعتیاد به الکل هستند، ممکن است میزان کورتیزول آنها به طور خفیفی بالا باشد و این مسئله ناشی از مشکلاتی مانند بیماری کوشینگ نیست.
هنگامی که میزان بالاتری از کورتیزول وجود داشته باشد اما این مسئله مشکلی ایجاد نکند، پزشکان از آن به عنوان شبه کوشینگ یاد می کنند.
در این موارد، پزشکان سعی می کنند علت زمینه‌ای را درمان کنند که شامل کمک به کاهش وزن، کاهش قند خون، کاهش التهاب، کاهش استرس، درمان اعتیاد به الکل و مواد و … است.
هیچ دارویی برای کاهش میزان کورتیزول وجود ندارد، اما اگر هم وجود داشت، نمی توانست در وهله اول عوامل زمینه‌ای که باعث افزایش میزان آن شده است را تغییر دهد.
بررسی میزان کورتیزول
تفاوت بین میزان هورمون استرس طبیعی و غیر طبیعی می تواند چالش برانگیز باشد و اغلب به آزمایش های پیچیده ای نیاز دارد که توسط یک متخصص با تجربه در زمینه هورمون انجام شود.
میزان کورتیزول به طور معمول در خون، بزاق یا ادرار آزمایش می شود، اگرچه آن را می توان در جاهایی مانند مو نیز اندازه گیری کرد. از آنجایی که میزان هورمون ها در طول روز متفاوت است و در صبح به بالاترین حد خود می رسد، زمان انجام آزمایش برای تشخیص صحیح، اهمیت زیادی دارد.
به عنوان مثال، هنگام بررسی میزان بالای هورمون استرس ، پزشکان توصیه می‌کنند زمانی که میزان کورتیزول در پایین‌ترین حد است، یعنی بین ساعت 11 شب، آزمایش را انجام دهید. البته آزمایشگاه‌ها در این ساعات برای خون‌گیری باز نیستند، بنابراین توصیه می شود که کیت هایی به بیماران داده شود تا بتوانند در این ساعات در خانه بزاق خود را نمونه برداری کنند.
در نظر داشته باشید که استفاده از بیش از یک روش برای آزمایش نیز بسیار مهم است، زیرا بسیاری از داروها (مانند کنترل بارداری) می توانند منجر به افزایش پروتئینی شوند که برای ارزیابی میزان هورمون استرس ، تجزیه و تحلیل می شود و منجر به بهدست آمدن نتایج مثبت کاذب می شود.
مصرف استروئید در اواخر شب و بررسی میزان کورتیزول در صبح روز بعد، روش دیگری برای آزمایش است. دلیل این کار این است که اگر به شما یک استروئید بدهیم، بدن دیگر نیازی به تولید کورتیزول ندارد، بنابراین هورمون استرس باید صبح روز بعد سرکوب شود، اما اگر صبح روز بعد سرکوب نشود، نشان دهنده یک مشکل است که نیاز به ارزیابی بیشتر دارد.
مهم‌ترین چیز این است که اگر هورمون استرس شما کمی بالا رفت، نترسید. به احتمال زیاد این مسئله نشان دهنده یک بیماری جدی و خطرناک نیست و با انجام یک سری آزمایش مناسب، می توان روند درمان را آغاز کرد.
