در حالی که لخته‌های خون می‌توانند به جلوگیری از خونریزی بیش از حد کمک کنند، اما زمانی که در داخل رگ‌های خونی شما (مانند شریان‌ها و سیاهرگ‌ها) تشکیل شوند، می‌توانند مضر باشند.
به گزارش تکناک، لخته خونی که در داخل شریان یا سیاهرگ ایجاد می شود، ترومبوز نامیده می شود. یک ترومبوز می تواند تا حدی یا به طور کامل مانع از رسیدن خون به بافت های اطراف شود. هنگامی که یک لخته خون از جایی که در ابتدا ایجاد شده، جدا می شود و به ناحیه دیگری می رود، به آن آمبولی می گویند.
لخته های خون می توانند تقریباً در هر نقطه از بدن ایجاد شوند، از جمله بازوها و پاها، مغز، کلیه ها، قلب، ریه ها و شکم. بسته به اینکه لخته خون در کجا جریان خون را مسدود می کند یا در کجا در بدن حرکت می کند، می تواند خطرناک و کشنده باشد. خوشبختانه لخته شدن خون اغلب قابل پیشگیری است و چندین کار وجود دارد که می توانید برای کاهش خطر ابتلا به آن انجام دهید.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به لخته خون هستند؟
لخته شدن خون می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد، اما برخی از افراد در معرض خطر بیشتری نسبت به دیگران هستند. دانستن اینکه آیا در معرض خطر لخته شدن خون هستید یا خیر، یکی از مهم ترین اقداماتی است که می توانید برای پیشگیری از آنها انجام دهید.
شایع ترین عوامل خطرناک برای لخته شدن خون عبارتند از:
- سن: افراد مسن بالای 65 سال بیشتر در معرض لخته شدن خون هستند زیرا افزایش سن می تواند بر سلامت رگ های خونی تأثیر بگذارد و خون به راحتی در رگ ها جریان پیدا نکند.
- جنسیت: به طور کلی، مردان بیشتر در معرض خطر لخته شدن خون هستند. اما زنان زمانی که میزان استروژن آنها در دوران بارداری یا در حین مصرف هورمون‌درمانی در حین بارداری یا هورمون درمانی پس از یائسگی افزایش می‌یابد، احتمال بیشتری برای لخته شدن خون دارند.
- بیماری ها: برخی از بیماری ها با لخته شدن بیش از حد خون (از نظر پزشکی به عنوان hypercoagulation شناخته می شود) و افزایش خطر لخته شدن خون همراه هستند. این بیماری ها شامل سرطان، دیابت، تصلب شرایین (نوعی بیماری قلبی )، واسکولیت (التهاب عروق خونی)، نارسایی قلبی ، فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان قلب نامنظم)، چاقی ، و سندرم متابولیک است.
- سبک زندگی بی تحرک: ثابت ماندن (یا حرکت نکردن) برای مدت طولانی، مانند استراحت در رختخواب یا پروازهای طولانی یا ماشین سواری، جریان خون را کند می کند و خطر لخته شدن خون را افزایش می دهد.
- سیگار کشیدن: استفاده از تنباکو میزان پلاکت‌های شما را تغییر می‌دهد و احتمال چسبیدن آنها به هم و تشکیل لخته را افزایش می‌دهد. همچنین به پوشش رگ های خونی آسیب می رساند که خطر لخته شدن خون را نیز افزایش می دهد.
- جراحی یا تروما: جراحی های بزرگ، به ویژه جراحی شکم، زانو یا لگن، و آسیب‌های تروماتیک (مثلاً تصادف یا سقوط) می‌تواند به رگ‌های خونی آسیب برساند و باعث تشکیل لخته‌های خون شود.
- داروها: برخی از داروهایی که می‌توانند بر عملکرد رگ‌های خونی شما تأثیر بگذارند، مانند درمان جایگزینی هورمونی، درمان‌های سرطان و کنترل بارداری هورمونی، می‌توانند خطر لخته شدن خون را افزایش دهند.
آیا لخته های خون ژنتیکی هستند؟
داشتن یکی از اعضای نزدیک خانواده با سابقه لخته شدن خون ممکن است شما را بیشتر در معرض ابتلا به لخته خون قرار دهد. برخی از شرایط ارثی، که به دلیل جهش های ژنی (تغییرات) که بر عوامل لخته شدن خون تأثیر می گذارد، رخ می دهد، می تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد. شرایط زیر با خطر بیشتر لخته شدن خون همراه است:
- فاکتور V لیدن: نوعی جهش ژنی که خطر لخته شدن خون، به‌ویژه لخته‌های خونی که در پاها ایجاد می‌شود ( ترومبوز ورید عمقی ) و آمبولی‌هایی که به نواحی دیگر بدن مانند ریه‌ها می‌رود، بالاتر از حد متوسط است. این جهش در حدود 5 درصد از افراد با اصل و نسب اروپایی رخ می دهد.
- جهش پروترومبین 20210: این جهش که به عنوان جهش فاکتور II شناخته می شود، باعث تولید میزان بالا و غیر طبیعی پروترومبین می شود که پروتئینی است که به لخته شدن خون کمک می کند. حدود 2 تا 4 درصد از افراد با اصل و نسب اروپایی و 0.4 درصد با اصل و نسب آفریقایی دارای این جهش هستند.
- کمبود پروتئین C و S: پروتئین C و پروتئین S رقیق کننده های طبیعی خون بدن هستند که به جلوگیری از لخته شدن خون کمک می کنند. جهش های ژنتیکی که باعث کمبود هر یک از پروتئین ها می شوند، می توانند خطر لخته شدن خون را افزایش دهند.
- کمبود آنتی ترومبین: آنتی ترومبین پروتئینی است که از بدن شما در برابر لخته شدن بیش از حد خون محافظت می کند. اگر میزان آنتی ترومبین پایین باشد، احتمال ایجاد لخته های خون در شما بیشتر است. اگرچه کمبود آنتی ترومبین نادر است، حدود نیمی از کسانی که این کمبود را دارند حداقل یک بار لخته خون را معمولاً بعد از نوجوانی تجربه می کنند.
اگر یکی از اعضای خانواده شما دارای سابقه لخته شدن خون است و در مورد خطر ابتلا به آن نگران هستید، پزشک می تواند آزمایش های خون و ژنتیک را برای تعیین اینکه آیا شما دارای اختلال لخته شدن خون به صورت ارثی هستید یا خیر، بگیرد.
چگونه ریسک لخته شدن خون را کاهش دهیم؟
به خاطر داشته باشید: همه کسانی که در معرض خطر لخته شدن خون هستند، به آن مبتلا نمی شوند. اگر شانس بیشتری برای ایجاد لخته خون دارید، کارهایی وجود دارد که می توانید برای جلوگیری از آنها انجام دهید، از جمله اصلاح شیوه زندگی و مصرف برخی داروها.
ورزش کنید
ورزش و فعالیت بدنی منظم به حفظ جریان خون کمک می کند و از تجمع آن جلوگیری می کند، که این مورد برای جلوگیری از لخته شدن خون کلیدی است. نوعی فعالیت بدنی یا حرکت روزانه انجام دهید. حتما نیازی نیست ورزش سنگین کنید، پیاده روی به جلوگیری از گردش خون کمک می کند و حتی پیاده روی کوتاه به جریان خون کمک می کند. اگر برای مدت طولانی نشسته اید، می توانید تمرینات زیر که برای تقویت مچ پا و پا هستند را از روی صندلی خود امتحان کنید:
- در جای خود حرکت کنید، پاهای خود را یکی یکی از روی صندلی بلند کنید
- مچ پا را در جهت عقربه های ساعت و خلاف جهت عقربه های ساعت بچرخانید
- انگشتان پای خود را روی زمین بچرخانید و پاشنه های پا را تا جایی که می توانید، بلند کنید
یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید
مصرف یک رژیم غذایی متعادل همراه با غذاهای مغذی نقش عمده ای در جلوگیری از لخته شدن خون دارد. رژیم غذایی سالم برای قلب با مقدار زیادی میوه، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین های بدون چربی می تواند به بهبود میزان کلسترول و کاهش التهاب برای حمایت از سلامت قلب شما عمل کند. مصرف چربی های اشباع شده و غذاهای حاوی سدیم (نمک)، مانند تنقلات، سوپ ها و سبزیجات کنسرو شده را محدود کنید.
آب بنوشید
نوشیدن آب کافی از جریان خون سالم پشتیبانی می کند و خطر لخته شدن خون را کاهش می دهد. هنگامی که بدن شما کم آب است، خون شما سدیم را حفظ می کند، که می تواند گردش خون را کاهش دهد و احتمال لخته شدن خون را افزایش دهد.
متخصصان نوشیدن مقدار زیادی آب در روز را برای جریان خون بهینه توصیه می کنند. دستورالعمل های فعلی نوشیدن حداقل 9 لیوان در روز برای زنان و 13 لیوان برای مردان را توصیه می کند. اما بسته به آب و هوا، میزان فعالیت و سلامت کلی، ممکن است کمی بیشتر یا کمتر به آب نیاز داشته باشید.
وزن خود را مدیریت کنید
چاقی یک عامل خطرناک برای لخته شدن خون است. چربی اضافی بدن، فشار مضاعفی بر رگ‌های شما وارد می‌کند و به دریچه‌های رگ‌ها آسیب می‌رساند که باعث می‌شود خون به سمت قلب جریان یابد. هنگامی که دریچه ها آسیب ببینند، خون می تواند در سیاهرگ جمع شود و باعث ایجاد واریس و افزایش خطر لخته شدن خون شود. حفظ وزن مناسب برای بدن می تواند فشار روی رگ ها را کاهش دهد و گردش خون را مساعد کند که از تجمع و لخته شدن خون جلوگیری می کند.
سیگار نکشید
مصرف تنباکو می تواند خون را غلیظ کند و خطر لخته شدن خون را افزایش دهد. سیگار کشیدن باعث ایجاد پلاک در داخل دیواره رگ ها می شود و باعث باریک شدن آنها می شود. لخته شدن خون در یک رگ خونی باریک می تواند منجر به حمله قلبی شود.
اگر سیگار می کشید، ترک سیگار یکی از بهترین کارهایی است که می توانید برای جلوگیری از لخته شدن خون و محافظت از سلامت قلب خود انجام دهید. البته ترک سیگار همیشه آسان نیست.
استرس خود را کاهش دهید
وقتی استرس دارید، بدن شما هورمون های استرس (مانند کورتیزول ) را ترشح می کند که می تواند در تشکیل لخته های خون نقش داشته باشد. میزان بالای کورتیزول تعداد پلاکت ها را در خون افزایش می دهد. پلاکت سلول های خونی است که به جلوگیری از خونریزی اضافی کمک می کنند. با تعداد پلاکت های بیشتر در خون، شانس بیشتری برای تشکیل لخته خون در ورید یا شریان وجود دارد.
مدیریت استرس برای هرکس متفاوت است، اما شامل تمرینات تنفسی، مدیتیشن، یوگا و خواب زیاد است.
جوراب فشرده بپوشید
جوراب های فشرده سازی، جوراب های تخصصی هستند که برای بهبود گردش خون در پاها طراحی شده اند. این ماده کشسان به خوبی در اطراف پاها قرار می گیرد و به جریان خون از پاها به سمت قلب کمک می کند که ممکن است به جلوگیری از لخته شدن خون کمک کند. جوراب های فشرده در طول های مختلف (تا زانو یا کشاله ران) و سطوح فشاری مختلف وجود دارد و هم با نسخه و هم بدون نسخه در دسترس هستند.
دارو مصرف کنید
اگر پزشک شما مشکوک باشد که شما در معرض افزایش خطر لخته شدن خون هستید، ممکن است داروهای رقیق کننده خون را برای کمک به جلوگیری از تشکیل لخته های خون به شما تجویز کند. داروهای رقیق کننده خون عبارتند از:
- داروهای ضد انعقاد: داروهای ضد انعقاد مانند هپارین و وارفارین، روند لخته شدن خون در بدن را کند می کنند.
- ضد پلاکت ها: داروهای ضد پلاکت مانند آسپرین و کلوپیدوگرل از چسبیدن پلاکت ها به هم و تشکیل لخته جلوگیری می کنند.
با پزشک خود مشورت کنید
اگر در مورد ایجاد لخته خون نگرانی دارید، با پزشک خود صحبت کنید. آنها می توانند به ارزیابی خطر شما و ایجاد یک برنامه پیشگیری برای کاهش خطر کمک کنند.
قبل از اعمال تغییرات عمده در سبک زندگی خود با پزشک صحبت کنید. به عنوان مثال، اگر در نظر دارید یک برنامه ورزشی جدید را شروع کنید یا مکمل های غذایی را به برنامه روزانه خود اضافه کنید، ابتدا با پزشک خود صحبت کنید تا ببینید آیا این روش ها برای شما مناسب هستند یا خیر. آنها می توانند اطمینان حاصل کنند که هر تغییری که ایجاد می کنید برای سلامتی شما ایمن و موثر است.
