حس بویایی شاید کمتر از دیگر حواس مورد توجه قرار گرفته باشد، اما ارتباطات مهمی با سلامت روان، حافظه و حتی خلق و خو دارد.
به گزارش تکناک، در یک مطالعه آمریکایی که در سال 2022 انجام شد، حس بویایی با سایر حواس مثل بینایی و شنوایی، همچنین دارایی‌های شخصی مانند: پول، حیوان خانگی و مو مورد مقایسه قرار گرفت تا دانشمندان ببینند مردم برای کدام یک از آنها ارزش بیشتری قائل هستند.
جالب است بدانید که نتایج نشان داد، حس بویایی از حواس دیگر همچون بینایی و شنوایی و حتی بسیاری از دارایی‌های شخصی، ارزش کمتری برای مردم دارد. به عنوان مثال، نیمی از زنان اعلام کردند که به‌جای حس بویایی، ترجیح می‌دهند موهای خود را حفظ کنند.
با وجود این نتایج باید بدانید که این حس یکی از قدیمی‌ترین سیستم‌های حسی توسعه‌یافته در مهره‌داران است و نقش کلیدی در زندگی شما ایفا می‌کند. در این مطلب پنج حقیقت شگفت‌انگیز درباره سیستم بویایی آورده‌ایم که ممکن است شما را شگفت‌زده کند.
فهرست مطالب
حس بویایی، حافظه و احساسات شما را تقویت می‌کند
چرا گاهی بوی نان تازه می‌تواند شما را به یاد دوران کودکی و لحظات شاد بیندازد؟ یا چرا یک عطر خاص ممکن است یاد یک شخص قدیمی را در شما زنده کند؟
حس بویایی به طور مستقیم با حافظه و احساسات ارتباط دارد. این ارتباط برای اولین بار توسط روانشناس مشهور آمریکایی، دونالد لایرد در سال 1935 کشف شد، هرچند که مارسل پروست، نویسنده فرانسوی، پیش‌تر در کتاب‌های خود به این موضوع اشاره کرده بود.
بوها ابتدا توسط سلول‌های عصبی بویایی در بینی جذب می‌شوند و سپس به مرکز پردازش بویایی در مغز، به نام بصل‌النخاع بویایی، منتقل می‌شوند. از آنجا، این سیگنال‌ها به صورت مستقیم به سیستم لیمبیک مغز می‌روند، که شامل آمیگدال (مرکز احساسات) و هیپوکامپ (مرکز حافظه) است.
به همین دلیل است که بوها می‌توانند واکنش‌های عاطفی و یادآوری‌های ذهنی بسیار قوی‌تری نسبت به دیگر حواس (مثل بینایی و شنوایی) در شما ایجاد کنند.
حس بویایی به طور مداوم بازسازی می‌شود
آیا می‌دانید که این حس به طور مداوم بازسازی می‌شود؟ این ویژگی یعنی اگر به دلیل آسیب یا عفونت، مانند ابتلا به ویروس کرونا، حس بویایی خود را از دست بدهید، این اختلال اغلب موقتی است و طی چند هفته به حالت عادی بازمی‌گردد. چرا که سلول‌های عصبی بویایی شما هر چند ماه یک‌بار از بین می‌روند و با سلول‌های جدید جایگزین می‌شوند.
جالب‌تر اینکه برخلاف مغز و نخاع که توانایی بازسازی و ترمیم ندارند، سیستم بویایی به صورت مداوم در حال بازسازی است. این خاصیت بازسازی ممکن است به عنوان یک مکانیسم حفاظتی عمل کند، چرا که اعصاب بویایی در معرض آسیب‌هایی از محیط بیرون مانند: دود سیگار، مواد شیمیایی و ویروس‌ها قرار دارند.
با وجود این، پس از ابتلا به ویروس کرونا، برخی از افراد ممکن است همچنان از دست دادن حس بویایی را تجربه کنند، چرا که ویروس و پاسخ ایمنی طولانی‌مدت به سلول‌هایی آسیب می‌زند که مسئول بازسازی سیستم بویایی هستند.
ارتباط با سلامت روان
حدود 5 درصد از جمعیت جهانی به طور کامل این حس خود را از دست داده‌اند، که این پدیده به نام آنوسمی شناخته می‌شود. تخمین زده می‌شود که 15-20 درصد از مردم به کاهش جزئی حس بویایی مبتلا باشند.
این مشکل در دوران پساکرونا شایع‌تر شده است، چرا که بسیاری از افراد حس بویایی خود را طی ابتلا به کرونا از دست دادند. از دست دادن حس بویایی می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر روابط اجتماعی و شخصی فرد بگذارد.
به عنوان مثال، ممکن است فرد از لذت تجربه‌های مشترک غذا خوردن یا سایر تجربه‌های حسی محروم شود. در افراد مسن، کاهش حس بویایی با خطر بالاتر افسردگی و حتی مرگ ارتباط دارد.
شناسایی بیماری‌های عصبی
کاهش یا از دست دادن حس بویایی اغلب به عنوان یکی از علائم اولیه بیماری‌های عصبی مانند: آلزایمر و پارکینسون شناخته می‌شود. جالب است که بسیاری از افراد سال‌ها پیش از بروز علائم بدنی یا مغزی این بیماری‌ها، کاهش حس بویایی را تجربه می‌کنند.
روش‌هایی برای شناسایی کاهش حس بویایی وجود دارد. شما می‌توانید به یک مرکز آزمایش بویایی مراجعه کنید یا خود شما در خانه آزمایشی انجام دهید و توانایی خود را در شناسایی بوهای مختلف ارزیابی کنید.
بینی شما می‌تواند دوباره آموزش ببیند!
یکی از روش‌های جدید درمان برای افرادی که این حس خود را از دست داده‌اند، با نام آموزش بویایی شناخته می‌شود. این روش به افراد کمک می‌کند که توانایی خود را در تشخیص و تعیین بوها بازیابی کنند.
آموزش بویایی که برای اولین بار در یک مطالعه آلمانی در سال 2009 آزمایش شد، شامل استشمام بوهای قوی مانند: بوهای گل، مرکبات معطر یا موارد دیگر به مدت 10-20 ثانیه، حداقل دو بار در روز است. این روش به بازآموزی مغز و اعصاب بویایی کمک می‌کند تا دوباره بتواند بوها را درست شناسایی و پردازش کند.
مطالعات زیادی نشان داده‌اند که آموزش بویایی می‌تواند علائم افسردگی را کاهش دهد و در بهبود حافظه و عملکرد مغزی در افراد مسن و کسانی که دچار زوال عقل هستند، موثر باشد. این روش مشابه فیزیوتراپی برای بازیابی حس بویایی عمل می‌کند.
حس بویایی نه تنها از نظر فیزیکی بلکه از نظر روانی و اجتماعی اهمیت زیادی دارد. از آن غافل نشوید و همیشه برای این حسی که شما را به دنیای اطراف متصل می‌کند، قدردان باشید.
