کشف فواید داروی لاغری سماگلوتاید بر مشکلات قلبی-عروقی

محققان در تازه‌ترین تحقیقات خود کشف کرده‌اند که داروی سماگلوتاید علاوه بر کاهش وزن، برای جلوگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی نیز مؤثر است.

به گزارش تک‌ناک، دو مطالعۀ مهم، بزرگ و طولانی که تأثیر سماگلوتاید را بر روی وزنِ بیش از 17000 بزرگسال غیر دیابتی مبتلا به اضافه وزن و چاقی بررسی کرد، نشان داد که شرکت‌کنندگان به‌طور متوسط ​​10 درصد از وزن بدن و بیش از 7 سانتی‌متر از دور کمر خود را در مدت چهار سال از دست دادند.

BMI بیش از نیمی از بزرگسالانی که سماگلوتاید مصرف می‌کردند، پس از 2 سال در مقایسه با 16 درصد مصرف‌کنندۀ دارونما، کاهش یافت و آنها 12درصد به BMI سالم (25 کیلوگرم) در مقایسه با 1 درصد در گروه دارونما رسیدند.

نکتۀ مهم این است که یافته‌ها نشان می‌دهند، سماگلوتاید بدون توجه به وزن اولیه و مقدار وزن از دست رفته، مزایای قلبی-عروقی را به همراه دارد و حتی برای بیمارانی که چاقی خفیف دارند یا افرادی که وزن کم نمی‌کنند، به احتمال زیاد دارای مزایایی است.

امسال در ونیز ایتالیا دو مطالعۀ مهم در کنگرۀ اروپایی چاقی (ECO)، بر اساس یک آزمایش به نام شاخص سماگلوتاید و پیامدهای قلبی-عروقی (SELECT) از همان گروه محققان بین‌المللی ارائه شد. اولین مطالعۀ جدید توسط پروفسور دونا رایان از مرکز تحقیقات زیست پزشکی پنینگتون نیواورلئان ایالات متحده انجام و به‌طور همزمان در مجلۀ Nature Medicine منتشر شده است. این مطالعه اثرات وزنی طولانی مدت سماگلوتاید را بررسی می‌کند. مطالعۀ دوم به سرپرستی پروفسور جان دینفیلد از دانشگاه کالج لندن، به بررسی این موضوع می‌پردازد که آیا این دارو فواید قلبی-عروقی با شروع وزن یا میزان کاهش وزن دارد یا خیر.

سماگلوتاید یک داروی GLP-1 است که در درجۀ اول برای بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع 2 تجویز می‌شود، امّا برای کاهش وزن در افراد چاق یا دارای اضافه وزن که حداقل یک مشکل سلامتی دیگر نیز دارند مورد تأیید قرار گرفته است. این دسته از داروها عملکرد هورمون‌های طبیعی اینکرتین بدن را شبیه‌سازی می‌کنند و کمک‌کننده در کاهش سطح قند خون بعد از غذا هستد. تنظیم این سطوح هورمونی می‌تواند باعث احساس سیری در افراد نیز شود و با انجام این کار به کاهش کالری دریافتی روزانۀ آنها کمک می‌کند.

در سال 2023، آزمایش SELECT گزارش داد که بزرگسالان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی که دیابت ندارند و سماگلوتاید را برای حدود 3 سال مصرف کرده‌اند، 20 درصد کمتر در معرض خطر حملۀ قلبی، سکتۀ مغزی یا مرگ ناشی از بیماری قلبی-عروقی قرار دارند و به طور متوسط ​​9.4 درصد وزن بدن خود را از دست می‌دهند.

بین اکتبر 2018 و ژوئن 2023، 17604 بزرگسال (سن 45 سال یا بیشتر؛ 72 درصد مرد) از 804 منطقه در 41 کشور دارای اضافه وزن یا چاقی (BMI 27 کیلوگرم بر متر مربع یا بالاتر) ثبت‌نام کردند و با سماگلوتاید (2.4 میلی‌گرم) و دارونما به‌طور متوسط به مدت 40 ماه درمان شدند. آنها قبل از این آزمایش حملۀ قلبی، سکتۀ مغزی یا بیماری شریان محیطی را تجربه کرده بودند، امّا زمانی که به مطالعه پیوستند، دیابت نوع 1 یا 2 نداشتند.

محققان نشانگرهای چاقی را که شامل ترکیب بدن و توزیع چربی (دور کمر و نسبت دور کمر به قد [WHtR]) است، به جای فقط BMI به تنهایی، مورد استفاده و بررسی قرار دادند تا کمکی برای آشکار شدن اثر سماگلوتید بر چربی مرکزی شکم (که ثابت شده است خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی را افزایش می‌دهد) باشد.

کاهش وزن معنی‌دار از نظر بالینی در تمام جنسیت‌ها، نژادها، اندازۀ بدن و مناطق جغرافیایی

اولین مطالعۀ جدید نشان می‌دهد که یک بار در هفته مصرف سماگلوتاید می‌تواند باعث کاهش وزن بالینی معنی‌دار و پایدار و کاهش سایز دور کمر برای حداقل 4 سال در بزرگسالان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی که دیابت ندارند، با نرخ کمتر عوارض جانبی جدی در مقایسه با دارونما ایجاد کند.

نکتۀ مهم این است که مردان و زنان در هر نژاد، سن، اندازۀ بدن و در تمام مناطق جغرافیایی، قادر به کاهش وزن پایدار و معنی‌دار از نظر بالینی بودند.

پروفسور رایان در این باره می‌گوید: تحلیل طولانی‌ مدت ما از سماگلوتاید نشان می‌دهد که کاهش وزن بالینی را می‌توان تا 4 سال در یک جمعیت متفاوت از نظر جغرافیایی و نژادی از افراد دارای اضافه وزن و چاقی، امّا بدون دیابت، ادامه داد. این میزان کاهش وزن در چنین جمعیت بزرگ و متنوعی نشان می‌دهد که ممکن است این دارو بر بار سلامت عمومی و بیماری‌های متعدد مرتبط با چاقی تأثیر بگذارد. در حالی که آزمایش ما بر روی مشکلات قلبی-عروقی متمرکز بود، بسیاری از بیماری‌های مزمن دیگر از جمله چندین نوع سرطان، آرتروز و اضطراب و افسردگی نیز از مدیریت مؤثر وزن سود می‌برند.

در گروهی که سماگلوتاید مصرف می‌کردند، کاهش وزن تا هفتۀ 65 و به مدت 4 سال ادامه یافت، به‌ صورتی که شرکت‌کنندگان به‌طور متوسط ​​10.2 درصد از وزن بدن و 7.7 سانتی‌متر از دور کمر خود را از دست دادند، در حالی که این میزان در گروهی که دارونما مصرف می‌کردند به ترتیب 1.5 درصد و 1.3 سانتی‌متر بود.

به‌طور مشابه، در گروه مصرف‌کنندۀ سماگلوتاید، میانگین WHtR  حدود 6.9 درصد، در مقایسه با 1 درصد گروه مصرف‌کنندۀ دارونما، کاهش یافت.

این پیشرفت‌ها در هر دو جنسیت و تمام گروه‌های نژادی و سنی، صرف نظر از وضعیت شروع قند خون (گلیسمی) یا چربی ناسالم بدن از نظر متابولیکی مشاهده شد. با وجود این، زنانی که سماگلوتید مصرف می‌کردند کاهش وزن بیشتری به‌طور میانگین نسبت به مردان داشتند و بیماران آسیایی نیز به‌طور متوسط ​​وزن کمتری نسبت به سایر نژادها از دست دادند.

نکتۀ جالب اینجاست که پس از 2 سال، نیمی از شرکت‌کنندگان (52 درصد) که تحت درمان با سماگلوتاید قرار گرفتند، در مقایسه با 16 درصد از افرادی که دارونما مصرف کردند، به یک دستۀ BMI پایین‌تر منتقل شدند. به عنوان مثال: نسبت شرکت‌کنندگان دارای چاقی (BMI 30 کیلوگرم در متر مربع یا بالاتر) از 71 درصد به 43 درصد در گروه مصرف‌کنندۀ سماگلوتید و از 72 درصد به 68 درصد در گروه مصرف‌کنندۀ دارونما کاهش یافت. علاوه بر این، 12 درصد از بزرگسالان در گروه مصرف‌کنندۀ سماگلوتید به وزن سالم (BMI 25 کیلوگرم در متر مربع یا کمتر) در مقایسه با 1.2 درصد در گروه مصرف‌کنندۀ دارونما دست یافتند.

در آزمایش SELECT هیچ مشکل ایمنی غیرمنتظره‌ای با سماگلوتاید وجود نداشت. نسبت شرکت‌کنندگان با عوارض جانبی جدی (SAEs) در گروه مصرف‌کنندۀ سماگلوتید نسبت به گروه مصرف‌کنندۀ دارونما (33 درصد در مقابل 36 درصد) کمتر بود، که اغلب از تفاوت در اختلالات قلبی سرچشمه می‌گرفت (11.5درصد در مقابل 13.5درصد). تعداد بیشتری از بیماران مصرف‌کنندۀ سماگلوتاید آزمایش را به دلیل علائم گوارشی از جمله تهوع و اسهال، در مرحلۀ افزایش دوز 20 هفته‌ای، متوقف کردند. نکتۀ مهم این است که سماگلوتاید باعث افزایش میزان پانکراتیت نمی‌شود، امّا میزان کللیتیازیس (سنگ در کیسۀ صفرا) در گروه مصرف‌کنندۀ سماگلوتاید بالاتر بود.

فواید قلبی-عروقی صرف نظر از کاهش وزن

مطالعۀ دوم رابطۀ میان اندازه‌گیری وزن در ابتدا و تغییر وزن در طول مطالعه با پیامدهای قلبی-عروقی را بررسی کرد. این رابطه شامل زمان تا اولین رویداد نامطلوب قلبی-عروقی (MACE) و اقدامات نارسایی قلبی بود.

یافته‌ها نشان داد که درمان با سماگلوتاید، بدون در نظر گرفتن وزن اولیه و میزان کاهش وزن، فواید قلبی-عروقی دارد. این موضوع شخص می‌کند که حتی ممکن است این درمان باعث بهبودی پیامدهای قلبی-عروقی برای بیمارانی با سطوح به نسبت خفیف چاقی، یا افرادی که فقط مقدار کمی وزن از دست می‌دهند، شود.

پروفسور دینفیلد در این زمینه می‌گوید: این یافته‌ها پیامدهای بالینی مهمی دارند. حدود نیمی از بیمارانی که من می‌بینم، دارای سطوح وزنی معادل با بیمارانی هستند که در آزمایش SELECT بودند و به احتمال زیاد از مصرف سماگلوتاید در کنار سطح معمول درمان مبتنی بر راهنما بهره‌مند می‌شوند.

او دربارۀ تحقیقات خود توضیح می‌دهد: یافته‌های ما نشان می‌دهد که بزرگی این اثر درمانی با سماگلوتاید مستقل از مقدار وزن از دست رفته است، همچنین مشخص می‌کند که این دارو اثرات دیگری دارد که خطر قلبی-عروقی را فراتر از کاهش چربی‌های ناسالم بدن کاهش می‌دهد. این مکانیسم‌های جایگزین ممکن است شامل تأثیرات مثبت بر قند خون، فشار خون یا التهاب و تأثیرات مستقیم بر عضلۀ قلب و عروق خونی یا ترکیبی از یک یا چند مورد از این موارد باشد.

علی‌رغم این یافته‌های مهم، محققان هشدار می‌دهند که SELECT یک آزمایش پیشگیری اولیه نیست، بنابراین نمی‌توان داده‌ها را به همۀ بزرگسالان مبتلا به اضافه وزن و چاقی تعمیم داد. هر چند این مطالعه بزرگ و متنوع است، امّا افراد کافی از گروه‌های نژادی مختلف را برای درک اثرات بالقوۀ مختلف در بر نمی‌گیرد.