کشف ارتباط پنهان بین کلسترول خون و بیماری آلزایمر

پژوهشگران موسسه تحقیقاتی سنت پائو (IR Sant Pau) در اسپانیا و همکاران بین‌المللی آنها به تازگی نقص مهمی را در انتقال کلسترول به نورون‌ها در بیماران آلزایمر شناسایی کردند.

به گزارش تک‌ناک، نتایج این پژوهش که در مجله Journal of Lipid Research منتشر شده است، نشان می‌دهد که بیماران مبتلا به آلزایمر به‌ویژه افرادی با نسخه ژن APOE4، با مشکل جدی در دریافت کلسترول توسط نورون‌ها مواجه‌ هستند.

دکتر میرایا توندو، پژوهشگر اصلی این تحقیق توضیح داد: «افرادی که ژن APOE4 را دارند، به‌ویژه اگر هر دو نسخه این ژن را داشته باشند، بیشتر در معرض ابتلا به آلزایمر هستند. تحقیق ما نشان می‌دهد که یکی از دلایل احتمالی این موضوع، ناتوانی سلول‌های عصبی در جذب کلسترول از مایع اطراف مغز و نخاع است.»

کلسترول، مولکولی حیاتی برای بقای نورون‌ها

کلسترول برای عملکرد صحیح نورون‌ها؛ از تشکیل غشاهای سلولی و انتقال سیناپسی گرفته تا تولید میلین ضروری است. برخلاف دیگر اندام‌ها، مغز نمی‌تواند کلسترول را از خون دریافت کند، چرا که سد خونی–مغزی مانع آن می‌شود.

خود مغز، کلسترول مورد نیاز خود را تولید می‌کند و این ماده از طریق ذرات کوچکی که توسط سلول‌های پشتیبان مغز (سلول‌های گلیال) ساخته می‌شوند، به سلول‌های عصبی (نورون‌ها) انتقال می‌یابند. اگر این روند به‌درستی انجام نشود، نورون‌ها از مواد ضروری محروم می‌مانند و امکان آسیب آنها وجود دارد.

بررسی مایع مغزی–نخاعی بیماران

در این مطالعه، مایع مغزی–نخاعی ۱۰ بیمار آلزایمری و ۱۰ فرد سالم (از پروژه SPIN) بررسی شد. پژوهشگران دو مرحله را تحلیل کردند:

• آزادسازی کلسترول از آستروسیت‌ها به مایع مغزی–نخاعی
• جذب کلسترول توسط نورون‌ها

نتایج نشان داد که آزادسازی کلسترول در هر دو گروه مشابه است، اما جذب کلسترول توسط نورون‌ها در بیماران آلزایمری به‌ طور قابل‌ توجهی کاهش یافته است.

نقش ژن APOE4 در ارتباط بین آلزایمر و کلسترول

بیشتر بیمارانی که در این مطالعه بررسی شدند، نسخه‌ای از ژن APOE4 را داشتند. در همین افراد، سلول‌های عصبی نمی‌توانستند به‌خوبی کلسترول جذب کنند.

پژوهشگران برای بررسی دقیق‌تر، ذراتی ساختند که دو نوع مختلف از ژن APOE (یعنی APOE3 و APOE4) را حمل می‌کردند و آنها را در محیط آزمایشگاهی روی سلول‌های عصبی آزمایش کردند. نتیجه نشان داد که ذرات حاوی APOE4 در رساندن کلسترول به نورون‌ها عملکرد بسیار ضعیف‌تری دارند.

تغییرات پروتئینی و پیامدها

پژوهشگران کشف کردند که ۲۳۹ نوع پروتئین به ذراتی متصل هستند که کلسترول را در مغز جابه‌جا می‌کنند. از میان آنها، ۲۷ پروتئین در بیماران مبتلا به آلزایمر دچار تغییر شده‌اند. نکته جالب این است که این تغییرات فقط به سوخت‌وساز کلسترول مربوط نمی‌شدند، بلکه فرایندهایی مثل التهاب، چسبیدن سلول‌ها به هم و شکستن پروتئین‌ها نیز نقش داشتند.

کارلا بوراس، یک از پژوهشگران این مطالعه بیان کرد: «انتقال مؤثر کلسترول برای حفظ و عملکرد نورون‌ها حیاتی است. یافته‌های ما نشان می‌دهد که این فرایند در آلزایمر مختل می‌شود و همین موضوع می‌تواند باعث آسیب‌پذیری و تخریب تدریجی نورون‌ها شود.»

چشم‌اندازهای مطالعه برای ارتباط بین آلزایمر و کلسترول

دکتر توندو تأکید کرد که هنوز نمی‌توان گفت کمبود کلسترول علت مستقیم آلزایمر است، اما بدون شک یکی از عوامل مهم در آسیب نورونی به حساب می‌آید.

در حال حاضر، پژوهشگران بررسی می‌کنند که آیا این مشکل در افراد مبتلا به سندروم داون هم دیده می‌شود یا خیر، چرا که آنها هم بیشتر در معرض ابتلا به آلزایمر هستند. اگر این موضوع تأیید شود، ممکن است نشان دهد که تنظیم چربی‌ها در مغز (متابولیسم لیپید) می‌تواند راهی برای جلوگیری از آسیب‌های عصبی باشد.