چه در حال فعالیت در یک شرکت باشید و چه بخواهید کسب‌وکار یا پروژه جانبی خودتان را راه‌اندازی کنید، یک کسب‌وکار دیجیتال پتانسیل‌های زیادی را پیش روی شما قرار می‌دهد.
حتی بسیاری از کسب‌وکارهای سنتی که پیش‌تر وابستگی زیادی به تکنولوژی نداشتند نیز اکنون به سمت دیجیتالی شدن حرکت کرده‌اند. شاهد آن هستیم که ۸۹٪ از مدیران شرکت‌های بزرگ، استفاده از تکنولوژی دیجیتال را بخش مهمی از استراتژی رشد خود می‌دانند و در سوی دیگر، اینفلوئنسرها و تولیدکنندگان محتوا در حال ساخت کسب‌وکارهای دیجیتال با درآمدهای شگفت انگیزی هستند.
در این مقاله از تکناک، با مفهوم کسب‌وکار دیجیتال آشنا خواهید شد و یک راهنمای کامل برای شروع یک کسب‌وکار دیجیتال در اختیار خواهید داشت.
فهرست مطالب
کسب‌وکار دیجیتال چیست؟
کسب‌وکار دیجیتال هر نوع کسب‌وکاری است که از تکنولوژی دیجیتال برای جذب مشتری، ارائه خدمات و فروش استفاده می‌کند، حتی اگر بخشی از آن معامله به‌صورت فیزیکی انجام شود. برای مثال، اسنپ یک کسب‌وکار دیجیتال محسوب می‌شود چون پلتفرم، جذب مشتری و فرآیندهای پرداخت آن به‌صورت دیجیتال است.
کسب‌وکارهای دیجیتال اشکال و اندازه‌های مختلفی دارند، چون تقریباً هر مدل کسب‌وکاری امروز قابلیت دیجیتالی شدن دارد. وقتی به شرکت‌های SaaS، شبکه‌های اجتماعی، فروشگاه‌های اینترنتی یا اپلیکیشن‌های موردعلاقه‌تان فکر می‌کنید، همه آنها تا حدی کسب‌وکار دیجیتال هستند.
با این حال، یکی از چالش‌های تعریف دقیق کسب‌وکار دیجیتال این است که امروزه تقریباً همه‌ی کسب‌وکارها در حال پذیرش نوعی از تکنولوژی دیجیتال هستند. حتی فروشگاه لباس محلی که محصولاتش را در وب‌سایت خود می‌فروشد، می‌تواند یک کسب‌وکار نیمه دیجیتال تلقی شود.
به همین دلیل، این راهنما برای کسب‌وکارهای دیجیتال باید حوزه وسیعی را پوشش دهد. چرا که وقتی درباره کسب‌وکار دیجیتال صحبت می‌کنیم، ممکن است به چیزهای کاملاً متفاوتی اشاره کنیم.
در این مقاله، تمرکز ما بیشتر بر دو نوع کسب‌وکار دیجیتال خواهد بود:
1. محصولات یا خدمات فیزیکی که به‌صورت دیجیتال فروخته می‌شوند. مثلاً فروشگاه اینترنتی مثل دیجی‌کالا یا پلتفرم خدماتی مثل اسنپ و تپسی
2. محصولات یا خدمات دیجیتال که کاملاً به‌صورت دیجیتال ایجاد و فروخته می‌شوند. مثلاً اشتراک فیلیمو یا دوره‌های آموزشی در مکتب خونه
مزایای کسب‌وکار دیجیتال
زیرساخت دیجیتال امکان مقیاس‌پذیری بالا را فراهم می‌کند.
با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های ابری، پلتفرم‌های آنلاین و ابزارهای اتوماسیون، یک کسب‌وکار دیجیتال می‌تواند با هزینه نسبتاً کم، مشتریان زیادی را در سراسر جهان جذب کند.
حاشیه سود بالا
بسیاری از کسب‌وکارهای دیجیتال، به‌ویژه آن‌هایی که محصولات یا خدمات غیر فیزیکی ارائه می‌دهند (مثل نرم‌افزارها یا محتوای آموزشی)، حاشیه سود بالایی دارند چون هزینه‌های تولید و ارسال آنها کم است.
دسترسی به ابزارهای متنوع
امروزه تعداد زیادی راه‌حل‌های تکنولوژیک وجود دارند که شروع یک کسب‌وکار دیجیتال را ساده‌تر از همیشه کرده‌اند—از ساخت سایت تا مدیریت پرداخت‌ها و بازاریابی.
امکان برون‌سپاری و همکاری
با وجود خدمات دیجیتال زیاد در بازار، بسیاری از کارها را می‌توان به‌صورت برون‌سپاری به فریلنسرها یا شرکت‌های تخصصی سپرد و بدون نیاز به تیم داخلی، کسب‌وکار را مدیریت کرد.
روش‌های درآمدزایی در کسب‌وکار دیجیتال
کسب‌وکارهای دیجیتال روش‌های مختلفی برای درآمدزایی دارند. در ادامه به رایج‌ترین آنها خواهیم پرداخت:
درآمد تبلیغاتی
کسب‌وکارهایی که توجه کاربران را جذب می‌کنند (مثل یوتیوب) می‌توانند از طریق نمایش تبلیغات به مخاطبان خود درآمد داشته باشند. مثلاً یوتیوب در سال ۲۰۲۲ بیش از ۲۸ میلیارد دلار از تبلیغات درآمد داشته است.
فروش مستقیم
محصولات یا خدمات (دیجیتال یا فیزیکی) مستقیماً به مشتری فروخته می‌شوند. آمازون مثالی از این مدل است که در سال ۲۰۲۲ حدود ۲۲۰ میلیارد دلار فروش از فروشگاه اینترنتی داشته است.
عضویت/اشتراک
مشتریان مبلغ ماهیانه‌ای برای دسترسی به خدمات یا محتوای خاص پرداخت می‌کنند. مثل نتفلیکس که با درآمد سالانه ۳۱ میلیارد دلار از اشتراک‌ها، یکی از موفق‌ترین نمونه‌ها است.
بازاریابی وابسته (Affiliate Marketing)
برخی کسب‌وکارها (مثل وبلاگ نویسان یا اینفلوئنسرها) از طریق فروش محصولات یا خدمات دیگران کمیسیون دریافت می‌کنند.
مدل Freemium
نسخه‌ای از محصول به‌صورت رایگان ارائه می‌شود و کاربران برای دریافت قابلیت‌های بیشتر باید ارتقاء دهند (مانند بسیاری از اپلیکیشن‌ها).
صدور مجوز (Licensing)
بعضی شرکت‌ها دارایی‌های دیجیتال (مثل داده، نرم‌افزار یا محتوای خاص) تولید می‌کنند و به دیگران اجازه استفاده می‌دهند.
چطور یک کسب‌وکار دیجیتال راه‌اندازی کنیم؟
هرچند نمی‌توان یک فرمول واحد برای راه‌اندازی همه کسب‌وکارهای دیجیتال ارائه داد، اما تقریباً تمام آنها مسیر مشابهی را طی می‌کنند. در ادامه مراحل معمول را مرور می‌کنیم:
1- انجام کارهای ابتدایی و پس‌زمینه‌ای
هر کسب‌وکاری با یک ایده شروع می‌شود!
ایده‌ها معمولاً از نیازهایی که خودتان تجربه کرده‌اید یا فرصت‌هایی که به آنها پی برده‌اید نشأت می‌گیرند. مثلاً بنیان‌گذار اینستاگرام با این سؤال شروع کرد: اگر مردم بتوانند عکس‌هایشان را با فیلتر به اشتراک بگذارند، چه می‌شود؟
در این مرحله به این موارد فکر کنید:
- تخصص شما: در چه حوزه‌هایی تجربه دارید یا شناخت عمیق‌تری دارید؟
- مهارت‌های شما: چه توانایی‌هایی دارید که می‌توانید در کسب‌وکارتان به کار ببرید؟
- علاقه‌مندی‌های شما: به چه حوزه‌ای واقعاً علاقه دارید؟ اشتیاق، موتور محرکه بسیاری از کارآفرین‌های موفق است.
2- پیدا کردن مشتری ایده آل
شاید فکر کنید باید اول محصول یا خدمت را بسازید. اما گاهی بهتر است قبل از ساخت هر چیزی، مشتری خود را شناسایی کنید.
با ۲۰ تا ۳۰ نفر از مخاطبان هدف صحبت کنید و سؤال‌هایی مثل این بپرسید:
- با چه مشکلاتی مواجه هستید؟
- برای حل مشکلتان چه راه‌حل‌هایی امتحان کرده‌اید؟
- چه نوع محصولی ممکن است برای شما مفید باشد؟
این تحقیقات می‌تواند ایده‌های محصول را از دل نیاز واقعی بیرون بکشد.
3- ایده پردازی برای محصول یا خدمت
وقتی شناخت خوبی از نیازها و مشکلات مشتری‌ها به دست آوردید، حالا وقت طراحی راه‌حل است.
مثلاً اگر متوجه شدید افراد در ورزش کردن انگیزه ندارند، چه خدمات یا محصولاتی می‌توانید ارائه دهید؟
- دوره آنلاین آموزش اصول ورزش
- اپلیکیشن تمرینی با برنامه شخصی
- انجمن آنلاین برای انگیزه دادن
- مربی‌گری ۱ به ۱
4- بررسی الزامات قانونی و مالی
مثل هر کسب‌وکار دیگری، باید ثبت رسمی، امور مالیاتی، صدور فاکتور و دریافت پول را بلد باشید.
5- انتخاب تکنولوژی
با توجه به مدل کسب‌وکار شما، ابزارهای متفاوتی مورد نیاز است. شما باید برای کسب‌وکار مورد نظر خود از پلتفرم‌های مرتبط و مناسب استفاده کنید تا بتوانید بالاترین خروجی را شاهد باشید.
6- چیزی برای فروش داشته باشید!
شاید عجیب باشد، اما گاهی بهتر است قبل از ساخت کامل محصول، آن را پیش‌فروش کنید. این کار باعث می‌شود مطمئن شوید مردم واقعاً حاضرند بابت آن پول بدهند.
7- محصولتان را بسازید
اگر مطمئن شدید مشتری دارید و توان فروش دارید، حالا وقت ساخت محصول یا خدمت است. با کیفیت بالا بسازید تا بتوانید نظر مثبت مشتریان را جلب کرده و از بازخورد آنها بهره‌مند شوید.
8- شفاف‌سازی مسیر جذب مشتری
بعد از اولین فروش‌ها، به سراغ بهینه‌سازی کانال‌های جذب مشتری بروید.
مثلاً اگر متوجه شدید اکثر مشتری‌ها از طریق جستجو در گوگل شما را پیدا کرده‌اند، روی SEO تمرکز بیشتری بگذارید.
اگر تبلیغات شبکه‌های اجتماعی بازدهی ندارند، آنها را حذف کنید.
9- فروش بیشتر (Upsell)
یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای رشد، فروش بیشتر به مشتریان فعلی است.
مثلاً اگر عضویت ماهانه دارید، می‌توانید دوره آموزشی یا مشاوره ویژه نیز به آنها پیشنهاد دهید.
مشتریان وفادار اگر تجربه خوبی داشته باشند، معمولاً تمایل دارند خدمات یا محصولات بیشتری از شما دریافت کنند.
جمع‌بندی
حالا که می‌دانید برای راه‌اندازی کسب‌وکار دیجیتال خود چه چیزهایی لازم است، وقت آن رسیده که این نکات را در عمل پیاده‌سازی کنید. مهم‌ترین نکته این است که منحصربه‌فرد باشید و روی آنچه در آن مهارت دارید تمرکز کنید. این کار به شما کمک می‌کند محصول یا پیشنهادی ارائه دهید که از سایر رقبا متمایز باشد. علاوه بر این، برند سازی و جایگاه‌یابی برای بازاریابی کسب‌وکار جدید شما اهمیت زیادی دارد.
نام برند و لوگویی جذاب انتخاب کنید که به‌خوبی نمایانگر شرکت شما باشد. همچنین، مخاطبان هدف خود را مشخص کرده و مطمئن شوید که پیش از آغاز هرگونه کمپین رسانه‌های اجتماعی، یک استراتژی مناسب برای بخش‌بندی بازار دارید. در نهایت، به یاد داشته باشید که در تمامی کانال‌ها ثبات و هماهنگی را حفظ کنید، زیرا این کار به جلب اعتماد مشتریان بالقوه کمک می‌کند.
