شرکت انویدیا با معرفی جدیدترین کارت گرافیک خود، GeForce RTX 5090، بار دیگر توجه علاقه‌مندان به بازی‌های رایانه‌ای و فناوری را به خود جلب کرده است.
به گزارش تکناک، این کارت که قرار است در تاریخ ۳۰ ژانویه به بازار عرضه شود، به‌عنوان پرچمدار نسل جدید انویدیا، با انتظارات بالایی همراه است.RTX 5090 با قیمت پایه ۱,۹۹۹ دلار عرضه می‌شود که در مقایسه با RTX 4090 Founders Edition در زمان عرضه، ۴۰۰ دلار گران‌تر است. این افزایش قیمت علاوه بر خود کارت، می‌تواند هزینه‌های جانبی مانند ارتقای منبع تغذیه یا افزایش هزینه برق را نیز به کاربران تحمیل کند، به‌ویژه برای اجرای بازی‌های سنگینی نظیر Cyberpunk 2077 در وضوح 4K.
RTX 5090 علاوه بر سخت‌افزار ارتقا یافته، شامل ۳۲ گیگابایت حافظه VRAM و طراحی جدیدی برای نسخه Founders Edition است که ابعاد کوچک‌تری دارد و برای کیس‌های جمع‌وجور مناسب‌تر شده است. با این حال، مهم‌ترین نقطه قوت این کارت گرافیک، قابلیت نرم‌افزاری آن است: این محصول نخستین کارت گرافیکی انویدیا است که از فناوری DLSS 4 Multi Frame Generation پشتیبانی می‌کند. این فناوری جدید می‌تواند نرخ فریم را به‌طور چشمگیری افزایش دهد و حتی در برخی موارد، این افزایش به بیش از هشت برابر می‌رسد.
قدرت پردازشی بالای RTX 5090 باعث شده است که این کارت گرافیک، جایگاه برتری در میان علاقه‌مندان به بازی‌های 4K پیدا کند. این محصول برای افرادی طراحی شده است که بهترین تجربه بازی در وضوح بالا را می‌خواهند، توسعه‌دهندگانی که به قابلیت‌های هوش مصنوعی نیاز دارند و همچنین تولیدکنندگانی که به دنبال سرعت بخشیدن به ویرایش ویدیو هستند.
با این وجود، RTX 5090 نتوانسته است همان میزان پیشرفتی که RTX 4090 نسبت به RTX 3090 داشت، ارائه دهد. این مسئله به‌ویژه در بازی‌هایی که هنوز از فناوری DLSS 4 Multi Frame Gen پشتیبانی نمی‌کنند، مشهود است. اگرچه هنوز زود است درباره میزان استقبال توسعه‌دهندگان از این فناوری صحبت کرد، اما به نظر می‌رسد قابلیت‌های نرم‌افزاری DLSS 4 در آینده نقشی کلیدی‌تر از خود سخت‌افزار این کارت ایفا کند.
فهرست مطالب
طراحی جمع‌وجور RTX 5090 با سیستم خنک‌کننده بهبود‌یافته
انویدیا در طراحی کارت گرافیک جدید GeForce RTX 5090 از نسخه Founders Edition، تمرکز ویژه‌ای بر کوچک‌تر و باریک‌تر کردن آن داشته است. این کارت که ابعاد طول و عرض مشابه RTX 4090 دارد، ضخامت کمتری پیدا کرده و تنها دو اسلات را اشغال می‌کند، در حالی که نسخه Founders RTX 4090 سه اسلات و بیشتر را نیاز داشت. طراحی جدید، امکان استفاده از RTX 5090 در کیس‌های کوچک‌تر را نیز فراهم کرده است.
این طراحی باریک‌تر به لطف سیستم خنک‌کننده جدید انویدیا ممکن شده است. این شرکت از فن‌های دوجانبه جریان عبوری بهره گرفته که هوای خنک را از زیر کارت مکش کرده و از بالای آن به داخل کیس تخلیه می‌کنند، برخلاف مدل‌های قبلی که هوا را به بیرون از کارت هدایت می‌کردند. علاوه بر این، برد اصلی در مرکز کارت قرار گرفته و لوله‌های حرارتی دوطرفه، هوای خنک را به بخش‌های مختلف کارت منتقل می‌کنند.
یکی دیگر از تغییرات در RTX 5090، طراحی زاویه‌دار کانکتور برق است که نصب آن را در کیس‌هایی با فاصله کم بین پنل جانبی و کارت گرافیک آسان‌تر می‌کند. انویدیا همراه این کارت یک آداپتور برق ارائه داده که از چهار کانکتور PCIe هشت‌پین استاندارد استفاده می‌کند. این آداپتور مشابه مدل RTX 4090 است اما کابل‌های آن انعطاف‌پذیری بیشتری دارند.
RTX 5090 همچنین از کانکتور جدید 12V-2×6 پشتیبانی می‌کند که با پین‌های کوتاه‌تر و پایانه‌های رسانای بلندتر طراحی شده است. البته، کانکتورهای 12VHPWR فعلی نیز با این کارت سازگار هستند و نیازی به تعویض کابل‌ها نیست.
با این حال، انویدیا یک منبع تغذیه ۱۰۰۰ وات را برای این کارت پیشنهاد کرده است، چرا که RTX 5090 قادر به مصرف برق ۵۷۵ وات است، یعنی ۱۲۵ وات بیشتر از RTX 4090. این افزایش مصرف برق، فضای کمی برای اورکلاک باقی می‌گذارد و نگرانی‌هایی را درباره میزان بهره‌وری این نسل از کارت‌های گرافیک ایجاد کرده است. کارشناسان امیدوارند نسل‌های آینده کارت‌های انویدیا، نیازی به استفاده از دو کابل 12VHPWR نداشته باشند.
4K و DLSS 4
برای بررسی عملکرد کارت گرافیک RTX 5090، این کارت گرافیک با پردازنده Ryzen 9 9800X3D از AMD و مانیتور 32 اینچی OLED PG32UCDP از Asus مورد آزمایش قرار گرفته است. این مانیتور، با نرخ تازه‌سازی 240 هرتز، همراهی ایده‌آل برای RTX 5090 به شمار می‌رود و توانایی نمایش نرخ فریم‌های بالا در وضوح 1440p را داراست. همچنین، نمایش بازی‌ها بر روی پنل OLED این مانیتور، با قابلیت HDR، کیفیت بصری بی‌نظیری را ارائه می‌دهد.
در این آزمایش، RTX 5090 با RTX 4090 و کارت گرافیک RX 7900 XTX از AMD مقایسه شده است. این مقایسه به منظور بررسی معماری جدید Blackwell انویدیا انجام شده که ترکیبی از بهبودهای سخت‌افزاری و پشتیبانی نرم‌افزاری را به همراه دارد. عناوین بازی‌های بررسی‌شده شامل Black Myth: Wukong، Call of Duty: Black Ops 6، Assassin’s Creed Mirage و بازی‌های شناخته‌شده‌ای مانند Cyberpunk 2077، Metro Exodus Enhanced و Shadow of the Tomb Raider بوده است.
تمام این بازی‌ها در تنظیمات گرافیکی بسیار بالا یا فوق‌العاده اجرا شده‌اند. در بازی‌هایی که از رهگیری پرتو و ارتقاء وضوح پشتیبانی می‌کنند، این قابلیت‌ها فعال شده و در عناوینی که فاقد DLSS یا رهگیری پرتو بودند، آزمایش‌ها بدون این ویژگی‌ها انجام شده است.
ویژگی برجسته RTX 5090 در این آزمایش‌ها، فناوری DLSS 4 و تکنیک جدید Multi Frame Generation است. این فناوری قادر است با استفاده از مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی، تا سه فریم اضافی برای هر فریم رندرشده تولید کند. مدل ترانسفورمری که در این فناوری به کار رفته است، مشابه معماری استفاده‌شده در ChatGPT عمل می‌کند و نرخ فریم را فراتر از محدودیت‌های معمولی کارت گرافیک افزایش می‌دهد. این قابلیت، نرخ فریم بازی‌هایی مانند Cyberpunk 2077 را در وضوح 4K با رهگیری پرتو فعال، به طور چشمگیری ارتقا می‌بخشد.
تکنیک Multi Frame Generation به عنوان یکی از نقاط قوت اصلی سری RTX 50 شناخته شده است. با این حال، این فناوری باعث شده بحث‌های قدیمی در مورد “فریم‌های جعلی” دوباره مطرح شود. برخی کاربران معتقدند این روش بازتاب‌دهنده عملکرد واقعی کارت گرافیک نیست. با این وجود، آمارها نشان می‌دهند که بیش از 80 درصد کاربران RTX از DLSS استفاده می‌کنند و انتظار می‌رود با ارتقاء به سری جدید، از Frame Generation نیز بهره ببرند.
چالش‌های اصلی مرتبط با DLSS Frame Generation به تأثیر آن بر تأخیر ورودی و کیفیت تصویر مربوط می‌شود. در نسخه جدید DLSS، انویدیا از مدل ترانسفورمری استفاده کرده که علاوه بر افزایش سرعت و کاهش مصرف VRAM، مشکلاتی نظیر شبح‌سازی و مصنوعات تصویری را در بازی‌هایی مانند Cyberpunk 2077 رفع کرده است. این فناوری همچنین با Multi Frame Gen نرخ فریم را به طور چشمگیری افزایش داده و تنها 6 میلی‌ثانیه تأخیر اضافی ایجاد می‌کند.
عملکرد بهینه تکنیک Multi Frame Generation در شرایطی مشاهده می‌شود که نرخ فریم پس از ارتقاء وضوح با Super Resolution مناسب باشد. Super Resolution، یکی دیگر از ویژگی‌های DLSS، نرخ فریم را با رندر در وضوح پایین‌تر و استفاده از هوش مصنوعی برای ارتقاء به وضوح بالاتر بهبود می‌بخشد و تأخیر ورودی را کاهش می‌دهد. برای مثال، بازی‌ای که در وضوح 4K بدون فعال‌سازی DLSS با نرخ 27fps اجرا می‌شود، می‌تواند با Super Resolution به 60fps برسد. Multi Frame Generation می‌تواند این مقدار را به 200fps برساند و وضوح حرکتی را به شدت ارتقا دهد، اما همچنان تجربه‌ای شبیه به 60fps خواهد داشت، زیرا این فناوری تأثیر مشابه کاهش تأخیر ورودی در نرخ فریم 200fps سنتی را ارائه نمی‌دهد.
انویدیا نسخه‌های اولیه سازگار با DLSS 4 را برای بازی‌های Cyberpunk 2077 و Alan Wake 2 عرضه کرده است. این نسخه‌ها امکان بررسی عملکرد ویژگی Multi Frame Generation را در Cyberpunk 2077 فراهم کرده‌اند. با وجود گذشت چهار سال از انتشار این بازی، توسعه‌دهنده آن، CD Projekt Red، همچنان فناوری‌های جدید ارتقای تصویر و رهگیری پرتو را به آن اضافه می‌کند. این موضوع باعث شده است تا این بازی به معیاری محبوب برای سنجش عملکرد و تحلیل تصویر در پردازنده‌های گرافیکی مدرن تبدیل شود.
در رزولوشن 4K با تنظیمات حداکثری، رهگیری پرتو کامل و بدون استفاده از DLSS یا تولید فریم، بازی Cyberpunk 2077 نرخ ۳۴ فریم بر ثانیه ارائه می‌دهد. این نرخ تقریباً ۴۲ درصد سریع‌تر از عملکرد RTX 4090 است. با این حال، برای دستیابی به نرخ بالای ۶۰ فریم بر ثانیه در این تنظیمات، استفاده از Super Resolution و Multi Frame Generation ضروری است. این ویژگی‌ها نشان‌دهنده نقش اساسی بهبودهای نرم‌افزاری در پردازنده‌های گرافیکی مدرن هستند. هرچند که DLSS 4 بحث پیرامون “فریم‌های مصنوعی” را به‌طور کامل خاتمه نمی‌دهد، اما تأثیر آن در بهبود عملکرد غیرقابل انکار است.
گزینه‌های Multi Frame Generation شامل حالت‌های 2x تا 4x می‌شوند. در آزمایش‌ها، نرخ ۳۴ فریم بر ثانیه نسخه کاملاً رهگیری‌شده بازی Cyberpunk 2077 با استفاده از DLSS Ultra Performance، حالت 4x Multi Frame Generation و مدل CNN به ۳۷۱ فریم بر ثانیه افزایش یافت. استفاده از مدل Transformer نیز امکان حذف مشکلات “شبح تصویر” مدل CNN را فراهم کرده و در حالت کیفیت DLSS، نرخ ۲۱۱ فریم بر ثانیه ارائه می‌دهد، بدون نیاز به کاهش کیفیت تصویر به حالت‌های عملکرد پایین‌تر DLSS. این میزان عملکرد بیش از شش برابر نرخ اصلی ۳۴ فریم بر ثانیه است.
بیشتر آزمایش‌های مربوط به رزولوشن 4K بدون استفاده از DLSS 4 Multi Frame Generation انجام شده‌اند، زیرا بسیاری از توسعه‌دهندگان هنوز بازی‌های خود را به این فناوری به‌روزرسانی نکرده‌اند. انویدیا اعلام کرده است که بیش از ۷۵ بازی و اپلیکیشن تا زمان عرضه RTX 5090 در تاریخ ۳۰ ژانویه به این فناوری ارتقا خواهند یافت. با این حال، برخی عناوین مانند Black Myth: Wukong تا پایان سال به‌روزرسانی نمی‌شوند. گزینه‌ای برای فعال‌سازی دستی DLSS Multi Frame Generation از طریق اپلیکیشن انویدیا نیز فراهم شده است.
عملکرد RTX 5090 تنها به بهبودهای نرم‌افزاری محدود نمی‌شود. بدون استفاده از DLSS یا تولید فریم، این کارت گرافیکی به‌طور میانگین ۲۸ درصد سریع‌تر از RTX 4090 در رزولوشن 4K عمل کرده است. هرچند که این میزان جهش به بزرگی تفاوت میان دو نسل گذشته نیست، اما همچنان بهبود قابل توجهی در عملکرد ارائه می‌دهد.
در تمامی آزمایش‌ها، RTX 5090 توانسته است در رزولوشن 4K نرخ بیش از ۶۰ فریم بر ثانیه ارائه دهد. در بازی Black Myth: Wukong، این کارت نرخ ۶۲ فریم بر ثانیه ثبت کرده است، در حالی که RTX 4090 نرخ ۴۷ فریم بر ثانیه را ارائه داده است. با استفاده از DLSS و بدون تولید فریم، این نرخ به ۹۵ فریم بر ثانیه افزایش یافته است.
در بازی Cyberpunk 2077، RTX 5090 با تنظیمات فوق‌العاده و بدون استفاده از DLSS یا رهگیری پرتو، نرخ فریمی ۴۳ درصد بالاتر از RTX 4090 ارائه کرده است. در مقایسه با Radeon RX 7900 XTX شرکت AMD با قیمت ۹۹۹ دلار، فاصله عملکرد به ۷۰ درصد می‌رسد، اگرچه قیمت RTX 5090 تقریباً دو برابر آن است.
در بازی Forza Motorsport، RTX 5090 با استفاده از TAA نسبت به RTX 4090، ۳۵ درصد سریع‌تر بوده است. در بازی Shadow of the Tomb Raider، این کارت گرافیکی توانسته است به نرخ متوسط ۲۳۸ فریم بر ثانیه در رزولوشن 4K دست یابد.
در آزمایش‌های مربوط به هوش مصنوعی و پردازش ویدئو نیز RTX 5090 عملکرد بهتری نسبت به RTX 4090 داشته است. در آزمایش PugetBench DaVinci Resolve، این کارت ۱۲ درصد سریع‌تر بوده و در تست Procyon AI XL (FP16)، حدود ۴۰ درصد عملکرد بهتری ارائه کرده است.
بنچمارک در رزولوشن 1440p
در رزولوشن 1440p، بنچمارک RTX 5090 نسبت به RTX 4090 کمتر از رزولوشن 4K تفاوت دارد. در بازی Black Myth: Wukong که یکی از سنگین‌ترین بازی ها است، RTX 5090 نتوانست بدون استفاده از FSR یا DLSS به بیش از 100fps برسد. اما با فعال‌سازی DLSS، نرخ فریم به 120fps افزایش یافت که تنها 17 درصد بیشتر از RTX 4090 است.
RTX 5090 در این رزولوشن، حدود 18 درصد بهتر از RTX 4090 عمل کرد که این پیشرفت در مقایسه با نسل قبلی چشم‌گیر نیست. برای مثال، RTX 4090 در زمان عرضه، در برخی عناوین تا 40 درصد بهتر از RTX 3090 عمل می‌کرد.
در نهایت، با توجه به قیمت 1999 دلاری RTX 5090، این کارت گرافیک بیشتر برای کاربران 4K طراحی شده و خریداران بهتر است برای رزولوشن 1440p منتظر عملکرد RTX 5080 باشند.
مصرف برق، فن‌ها و گرما
در حالی که DLSS Multi Frame Gen، تکنولوژی جدید انویدیا، نتایج امیدوارکننده‌ای را در کارت گرافیک RTX 5090 نشان می‌دهد، اما مصرف برق این کارت، موضوع بحث‌برانگیزی است. این کارت گرافیک در تست 3D Mark Time Spy Extreme 4K به حداکثر 578 وات مصرف برق رسید. همچنین، در بازی Cyberpunk 2077 با رهگیری پرتو کامل و بدون DLSS، مصرف برق تا 569 وات افزایش یافت و به‌طور مداوم بالای 500 وات باقی ماند. این در حالی است که نسل قبلی، یعنی RTX 4090، در همین تست حداکثر 427 وات مصرف داشت. مصرف بالای برق در نسل جدید برای بسیاری از کاربران ناامیدکننده است، زیرا انتظار می‌رفت تراشه‌های جدید انویدیا بهره‌وری بهتری ارائه دهند.
حتی در شرایط بدون رهگیری پرتو در Cyberpunk 2077، RTX 5090 به‌طور میانگین 477 وات برق مصرف می‌کند. اگرچه این مصرف برق بسته به نوع بازی متغیر است، در عناوین سنگین این میزان می‌تواند به بیش از 500 وات برسد. برای مثال، در بازی‌هایی مانند Valorant، مصرف برق کمتر از 200 وات خواهد بود. با این حال، کاربران حرفه‌ای که 1,999 دلار برای این کارت پرداخت می‌کنند، معمولاً از آن برای بازی‌های ورزشی الکترونیک استفاده نمی‌کنند.
برای استفاده از RTX 5090، کاربران به منبع تغذیه‌ای حداقل 1,000 وات یا حتی بیشتر نیاز خواهند داشت تا فضای کافی برای ارتقاهای آینده نیز فراهم شود. این مصرف اضافی برق می‌تواند تأثیر مستقیمی بر هزینه‌های برق داشته باشد، به‌ویژه در کشورهایی مانند انگلستان که قیمت انرژی به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.
با وجود مصرف برق بالای RTX 5090، عملکرد گرمایشی آن نسبتاً پایدار بود. در آزمایش‌ها، دمای این کارت در یک سیستم باز به حداکثر 70 درجه سانتی‌گراد (158 درجه فارنهایت) رسید و فن‌ها با سرعت 1,500 دور در دقیقه در حال خنک کردن کارت بودند. در همین تست، RTX 4090 به دمای 64 درجه سانتی‌گراد رسید. ویژگی “حالت صفر دور در دقیقه” که در نسل قبلی نیز وجود داشت، در RTX 5090 حفظ شده است. در این حالت، فن‌ها در زمان‌های بیکاری متوقف می‌شوند، اما دمای کارت می‌تواند به 50 درجه سانتی‌گراد (122 درجه فارنهایت) برسد. سپس فن‌ها فعال شده و دما را به حدود 30 درجه سانتی‌گراد (86 درجه فارنهایت) کاهش می‌دهند. کاربران با کیس‌های کوچک باید به خنک‌کنندگی سیستم خود توجه بیشتری داشته باشند.
درایورهای پیش‌انتشار RTX 5090 باعث بروز مشکلاتی در برخی بازی‌ها شده‌اند. برای مثال، بازی Valorant گاهی اجرا نمی‌شود یا قبل از شروع بازی کرش می‌کند. همچنین، بازی The Finals به دلیل مشکلات مرتبط با سیستم ضدتقلب بارگذاری نمی‌شود. اگرچه چنین مشکلاتی در نسل‌های قبلی کارت‌های انویدیا کمتر مشاهده شده، به نظر می‌رسد که تا زمان رفع مشکلات اولیه توسط توسعه‌دهندگان و انویدیا، برخی بازی‌ها با این کارت سازگار نخواهند بود.
کارت گرافیک RTX 5090 بدون شک حکمران دنیای 4K است، اما انویدیا نتوانسته مانند RTX 4090 پیشرفت چشمگیری در عملکرد ارائه دهد. اگرچه فناوری DLSS 4 با بهبود کیفیت تصویر و عملکرد تولید فریم همراه است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت، هنوز تجربه کافی از Multi Frame Gen در بازی‌های مختلف وجود ندارد تا بتوان درباره عملکرد آن در شرایط گوناگون قضاوت کرد. بررسی اولیه بازی Cyberpunk 2077 برای سری RTX 50 امیدوارکننده به نظر می‌رسد، به شرط آنکه سایر توسعه‌دهندگان نیز بتوانند بهبودهای مشابهی را بدون مشکلاتی نظیر تأخیر اضافه ارائه دهند.
با این حال، خرید یک محصول با امید به بهبود نرم‌افزاری آن در آینده توصیه نمی‌شود. اما تجربه گذشته نشان داده که انویدیا با فناوری‌هایی مانند DLSS توانسته عملکرد کارت‌های گرافیک خود را با گذر زمان بهبود بخشد. احتمالاً DLSS 4 Multi Frame Gen در آینده بازی‌های بیشتری را برای سری RTX 50 بهینه خواهد کرد. علاوه بر این، DLSS 4 و مدل جدید مبتنی بر ترانسفورمر آن، برای بهبود کیفیت تصویر به کارت‌های RTX فعلی نیز اضافه خواهد شد. همچنین انویدیا اعلام کرده ممکن است Multi Frame Gen در نسل‌های قدیمی‌تر کارت‌های گرافیک نیز در دسترس قرار گیرد.
قیمت ۱,۹۹۹ دلاری این کارت همچنان بسیار بالاست، حتی اگر مشابه قیمت نهایی RTX 4090 باشد. متأسفانه، AMD هنوز برنامه‌ای برای رقابت مستقیم با RTX 5090 ارائه نداده است، و هنوز مشخص نیست فناوری FSR 4 مبتنی بر هوش مصنوعی این شرکت چگونه در برابر DLSS 4 عمل خواهد کرد. در حال حاضر، انویدیا در بخش کارت‌های گرافیک سطح بالا بدون رقیب است و برای تجربه بهترین عملکرد در دنیای گیمینگ باید هزینه ۱,۹۹۹ دلاری این محصول را پرداخت.
اگر قیمت بالا یا مصرف برق RTX 5090 باعث تردید شما در خرید آن شده، انویدیا گزینه‌های ارزان‌تری نیز عرضه خواهد کرد. کارت RTX 5080 با قیمت ۹۹۹ دلار، RTX 5070 Ti با قیمت ۷۴۹ دلار و RTX 5070 با قیمت ۵۴۹ دلار قرار است در ماه فوریه عرضه شوند. از لحاظ عملکرد، RTX 5090 به اندازه RTX 4090 انقلابی عمل نکرده است. اما اگر DLSS 4 مورد استقبال گسترده توسعه‌دهندگان قرار گیرد، این کارت گرافیک ممکن است آغازگر دوره‌ای باشد که در آن بهبودهای نرم‌افزاری بیش از سخت‌افزار اهمیت پیدا می‌کنند.
