گلوتن پروتئینی است که به‌طور طبیعی در برخی غلات یافت می‌شود و در سال‌های اخیر به‌طور ناخواسته به یک عامل منفی در فضای تغذیه تبدیل شده است.
به گزارش تکناک، قفسه‌های فروشگاه‌های مواد غذایی و منوی رستوران‌ها همچنان گزینه‌های بدون گلوتن خود را گسترش می‌دهند و بسیاری از افراد (سلبریتی‌ها، ورزشکاران، شاید حتی بستگان شما) رژیم‌های بدون گلوتن را انتخاب می‌کنند که اغلب به عنوان گزینه‌ای سالم‌تر یا درمان برای انواع مشکلاتی مانند مشکلات گوارشی، مشکلات پوستی و مدیریت وزن تلقی می‌شوند.
رژیم‌های سخت بدون گلوتن برای افراد خاصی مانند افراد مبتلا به بیماری سلیاک یا عدم تحمل گلوتن یک ضرورت پزشکی است اما برای یک فرد معمولی، آیا عدم مصرف گلوتن فواید واقعی دارد؟ در این مطلب به این موضوع می‌پردازیم.
بدون گلوتن بودن یعنی چه؟
رژیم غذایی بدون گلوتن هر نوع غذا یا محصولات غذایی حاوی پروتئین گندم یعنی گلوتن را حذف می‌کند.
گلوتن در برخی از غلات مانند گندم، جو و چاودار و همچنین سایر غذاها از جمله سس سویا، آرد، آبجو، شیرینی‌ها و برخی از برنج های چاشنی شده، تنقلات و سوپ‌ها یافت می‌شود.
غلات مجاز در رژیم غذایی بدون گلوتن عبارتند از ذرت، کینوا، برنج، آرد بدون گلوتن، ارزن و تف.
بسیاری از غذاهای مغذی دیگر به‌طور طبیعی بدون گلوتن هستند، از جمله میوه‌ها و سبزیجات، تخم مرغ، لوبیا، آجیل، دانه‌ها، حبوبات، گوشت، ماهی و مرغ فرآوری نشده و اکثر لبنیات.
تحقیقات نشان می‌دهد که بسیاری از بزرگسالان فکر می‌کنند که رژیم غذایی بدون گلوتن سالم‌تر است و 25 تا 30 درصد از جمعیت بزرگسال از رژیم غذایی بدون گلوتن پیروی می‌کنند.
افراد از رژیم‌های بدون گلوتن پیروی می‌کنند، چه از نظر پزشکی ملزم به انجام این کار باشند یا خیر. آنها ممکن است احساس کنند این نوع رژیم‌ها سالم‌تر هستند، فکر می‌کنند که عدم تحمل گلوتن دارند و باید گلوتن را حذف کنند تا ببینند چه احساسی دارند، یا صرفاً به این دلیل که سایر افراد نزدیک گلوتن مصرف نمی‌کنند، آنها هم تصمیم به انجام این کار می‌گیرند.
چه زمانی پیروی یک رژیم غذایی بدون گلوتن ضروری است؟
پیروی از رژیم‌های غذایی بدون گلوتن از نظر پزشکی برای افراد مبتلا به بیماری سلیاک که یک بیماری خودایمنی است که توسط گلوتن ایجاد می‌شود، ضروری است. رژیم غذایی بدون گلوتن یا در نهایت اجتناب کامل از گلوتن، تنها درمان شناخته‌شده برای بیماری سلیاک است.
به گفته دکتر مگان هاف که یک وبلاگ‌نویس مواد غذایی بدون گلوتن است، برخی از افرادی که حساسیت به گلوتن ندارند یا حساسیت غیر سلیاک به گلوتن دارند، ممکن است از رژیم غذایی بدون گلوتن نیز بهره‌مند شوند. اگرچه تعریف روشنی برای عدم تحمل گلوتن وجود ندارد، اما این حالت در افرادی رخ می‌دهد که بیماری سلیاک ندارند، اما پس از مصرف چیزی که حاوی گلوتن است، احساس بیماری می‌کنند.
شرایط دیگری نیز وجود دارد که اگرچه نیازی به قطع گلوتن نیست، اما ممکن است افراد از کاهش منابع گلوتن در رژیم غذایی خود بهره‌مند شوند.
تیروئیدیت هاشیموتو که به عنوان بیماری هاشیموتو نیز شناخته می‌شود، یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به تیروئید حمله می‌کند و منجر به آسیب آن می‌شود. تحقیقات نشان داده است که رژیم غذایی بدون گلوتن ممکن است علائم این بیماری را تسکین دهد یا پیشرفت آن را به تاخیر بیاندازد.
برخی تحقیقات انجام شده است که نشان می‌دهد رژیم غذایی بدون گلوتن ممکن است به کاهش میزان آنتی‌بادی تیروئید کمک کند. با این حال نتایج آن مطالعات قطعی نبوده است، بنابراین برای همه افراد مبتلا به این شرایط توصیه نمی‌شود.
سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یکی دیگر از شرایطی است که برخی از افراد با پرهیز از غذاهای حاوی گلوتن بهبود علائم این بیماری را تجربه می‌کنند. یک مطالعه کوچک منتشر شده در سال 2016 نشان داد که پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن به مدت شش هفته می‌تواند شدت IBS را در برخی افراد کاهش دهد.
با این حال، گلوتن ممکن است مشکل اصلی افراد مبتلا به IBS نباشد. کسانی که این بیماری را دارند به کربوهیدرات‌های با زنجیره کوتاه به نام FODMAP (الیگوساکاریدهای قابل تخمیر، دی‌ساکاریدها، مونوساکاریدها و پلی‌ال‌ها) حساس هستند که به خوبی توسط روده‌ها جذب می‌شوند و باعث ناراحتی گوارشی می‌شوند.
اگر فردی که مبتلا به IBS است غذاهای حاوی گلوتن را تحمل نمی‌کند، به‌طور کلی به دلیل نوع FODMAP های موجود در آن است نه خود گلوتن. این جایی است که یک رژیم غذایی با FODMAP کم می‌تواند برای بهبود IBS وارد عمل شود که FODMAP ها را حذف می‌کند و سپس به آرامی دوباره آنها را برای تعیین غذاهای محرک فرد معرفی می‌کند.
پیروی از رژیم بدون گلوتن بدون دلیل پزشکی
حتی برای افرادی که از روی ناچاری از رژیم غذایی بدون گلوتن استفاده می‌کنند، برنامه غذایی باید با دقت و توسط یک پزشک برنامه‌ریزی شود تا فرد دچار کمبودهای تغذیه‌ای نشود.
هاف می‌گوید: رژیم غذایی ممکن است به دلیل کاهش مصرف غلات کامل، فاقد فیبر، ویتامین B و فولات باشد. اگر مقدار زیادی محصولات فرآوری شده بدون گلوتن مصرف کنید، رژیم غذایی شما حاوی چربی و قندهای افزوده بیشتری خواهد بود که می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را افزایش دهد.
این بدان معناست که افرادی که نیازی به عدم مصرف گلوتن ندارند، ممکن است مواد مغذی حیاتی را بی‌رویه کنار بگذارند. علاوه بر دریافت کمتر فیبر، آهن، روی و پتاسیم، افرادی که از رژیم غذایی بدون گلوتن پیروی می‌کنند، ممکن است وعده‌های روزانه توصیه شده از محصولات غلات را نیز دریافت نکنند.
ضمنا رژیم‌های غذایی بدون گلوتن گران نیز هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که نان و محصولات نانوایی بدون گلوتن حدود 267 درصد گران‌تر از نان‌های حاوی گلوتن هستند. قیمت غلات بدون گلوتن ممکن است تا 205 درصد بیشتر از غلات معمولی باشد.
کیفیت زندگی نیز باید در نظر گرفته شود. محدودیت‌های غذایی غیرضروری ممکن است کیفیت زندگی افراد را کاهش دهد.
اگر تصمیم دارید یک رژیم غذایی بدون گلوتن، با یا بدون نیاز پزشکی را امتحان کنید، خیلی مهم است که با یک متخصص تغذیه یا یک پزشک صحبت کنید تا مطمئن شوید که تمام مواد مغذی لازم را دریافت می‌کنید. حتی شاید لازم باشد مولتی‌ویتامین بخورید.
اما به‌طور کلی، کارشناسان توصیه می‌کنند در صورتی که از نظر پزشکی به رژیم بدون گلوتن نیاز ندارید، از رژیم غذایی بدون گلوتن پیروی نکنید. اگر نیازی به رژیم ندارید، رژیم نگیرید. گلوتن چیزی نیست که از آن بترسید و فقط پروتئینی است که در یک سری غلات خاص یافت می‌شود.
