بیماری شریان محیطی (PAD) که به عنوان بیماری عروق محیطی (PVD) نیز شناخته می‌شود، یک بیماری شایع است که در آن شریان‌های باریک، جریان خون را به اندام‌ها و معمولاً پاها کاهش می‌دهند.
به گزارش تکناک، شریان‌ها بخشی از سیستم گردش خون هستند که گاهی اوقات سیستم قلبی عروقی نیز نامیده می‌شود و مسئول حمل خون تازه و غنی از اکسیژن به اندام ها می‌باشند.
در ایالات متحده، PAD بیش از 6.5 میلیون نفر بالای 40 سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. داشتن PAD خطر حمله قلبی، سکته مغزی و سایر بیماری‌های خطرناک را افزایش می‌دهد.
PAD می‌تواند منجر به علائمی مانند درد پا، بی‌حسی یا ضعف شود. در موارد شدید، حتی ممکن است باعث ایسکمی بحرانی اندام شود که ممکن است منجر به آسیب بافت شود.
درمان این بیماری معمولاً شامل تکنیک‌های مدیریت سبک زندگی مانند اجتناب از سیگار کشیدن، ورزش منظم و مدیریت بیماری‌هایی مانند دیابت است. از یک سری داروهای خاص و روش هایی مانند آنژیوپلاستی یا جراحی بای‌پس نیز ممکن است برای بهبود جریان خون و کاهش علائم استفاده شوند.
انواع PAD
بیماری شریان محیطی به دو حالت تقسیم می‌شود: اول اینکه بر کدام نواحی بدن تأثیر می‌گذارد و دوم اینکه چگونه ظاهر می‌شود.
انواع این بیماری بر اساس ناحیه آسیب دیده شامل PAD اندام تحتانی و PAD اندام فوقانی است. PAD اندام تحتانی شایع‌تر است و پاها را درگیر می کند. PAD اندام فوقانی بازوها، دست‌ها و انگشتان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
انواع PAD عبارتند از:
- بدون علامت
- لنگیدن: علائم شامل خستگی، ناراحتی یا درد است که در حین فعالیت رخ می‌دهد و در هنگام استراحت کاهش می یابد.
- ایسکمی بحرانی اندام: علائم شامل درد در هنگام استراحت، گرفتگی عضلات پا هنگام خواب، یا بروز ضایعات پوستی مانند زخم یا قانقاریا آشکار است.
- ایسکمی حاد اندام (ALI): علائم شامل کاهش جریان خون به اندام‌ها است که می‌تواند منجر به مرگ بافت شود.
علائم PAD
PAD اغلب درست تشخیص داده نمی‌شود و علائم آن بسیار متفاوت است. حدود یک نفر از هر پنج نفر مبتلا به PAD علائمی ندارند، در حالی که بیش از نیمی از افراد ممکن است علائم غیر معمول داشته باشند. برخی از افراد مبتلا به PAD که گزارش می‌دهند علائمی را تجربه نمی‌کنند، این کار را به این دلیل انجام می‌دهند که علائم خود را با علل دیگر مانند کم تحرکی یا پیری، اشتباه می‌گیرند. خطر ابتلا به PAD با افزایش سن افزایش می‌یابد.
برخی از افراد تنها زمانی مبتلا به PAD تشخیص داده می‌شوند که علائم آنها به حدی شدید باشد که باعث مراجعه به اورژانس شود.
پزشک می‌تواند با شناسایی علائم زیر PAD را تشخیص دهد.
درد
یکی از علائم رایج PAD درد عضلانی است که به لنگش معروف است، که می‌تواند شامل درد، گرفتگی، بی‌حسی و خستگی باشد. این درد با راه رفتن یا سایر فعالیت‌های بدنی رخ می‌دهد. این درد اغلب در پاها حس می‌شود اما ممکن است در باسن، لگن، ران، ساق پا یا پا نیز رخ دهد.
در موارد شدید PAD، درد عضلانی ممکن است حتی در هنگام استراحت نیز از بین نرود. اگر درد شما در پاهایتان است، پایین آوردن پا به زیر سطح قلب یا آویزان کردن آن از روی تخت ممکن است به کاهش درد کمک کند. هنگامی که پاها به سمت پایین هستند، جاذبه زمین به کشیدن خون بیشتر به سمت پاها کمک می‌کند و می‌تواند به‌طور موقت درد را کاهش دهد.
علائم در پا
بروز علائم در پا در PAD رایج است، به خصوص از آنجایی که پاها و ساق پاها بیشترین آسیب را در این ناحیه دارند. علائم پا ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سرد بودن پاها: در این بیماری ممکن است متوجه شوید که پاهایتان سرد هستند. جریان خون به گرم نگه داشتن پاهای شما کمک می‌کند. هنگامی که شریان‌های شما تا حدی مسدود می‌شوند، بدن نمی‌تواند خون زیادی را به مناطق دور از قلب برای حفظ دمای پایدار برساند.
- بی حسی: از دست دادن حس یا احساس سوزن سوزن شدن ممکن است در انگشتان آسیب دیده یا کل پا رخ دهد.
- رنگ پریدگی: پوست ناحیه آسیب دیده ممکن است رنگ پریده باشد.
- تغییرات ناخن پا: ناخن های پا ممکن است کندتر رشد کنند یا ضخیم‌تر شوند، تغییر شکل یا تغییر رنگ پیدا کنند. گردش خون ضعیف مزمن به دلیل شریان‌های باریک یا مسدود شده که خون را به پاها می رسانند، می‌تواند به مرور زمان منجر به تغییر ناخن‌ها شود.
تغییرات پوست و مو
ممکن است پوست افراد مبتلا به PAD در نواحی آسیب دیده، صاف و براق شود. همچنین ممکن است متوجه شوید که رنگ پوست شما تغییر کرده است. ممکن است سبکتر (هیپوپیگمانته) از حد معمول باشد. در موارد دیگر، ممکن است پوست مایل به آبی شود که وضعیتی است که به عنوان سیانوز شناخته می‌شود.
PAD می‌تواند موهای شما را نیز تحت تاثیر قرار دهد. ممکن است موهای پای خود را از دست بدهید، یا ممکن است موهای پای شما بسیار کندتر از حد معمول رشد کنند. به‌طور کلی، جریان خون ضعیف به پوست و سلول‌های مو در پاهای شما باعث ایجاد این تغییرات در طول زمان می‌شود.
عوارض بافتی
کمبود جریان خون از شریان‌ها به پاها ممکن است خطر ایجاد زخم‌هایی به نام زخم شریانی را افزایش دهد. این زخم‌ها معمولاً دور از قلب روی پاها، مچ پا یا انگشتان پا ایجاد می‌شوند. همچنین این زخم‌ها به کندی یا به سختی بهبود می‌یابند و ممکن است رنگ پریده، خاکستری یا سرد به‌نظر برسند.
کاهش مقدار عضله یا آتروفی عضلانی می‌تواند نتیجه PAD باشد. برخی از افراد مبتلا به PAD کاهش کلی در ساق پا یا سایر عضلات پا را تجربه می‌کنند. کاهش جریان خون به ماهیچه‌ها باعث کاهش اکسیژن و انرژی می‌شود. این امر می‌تواند سطح تحرک را در طول زمان کاهش دهد.
در صورت عدم درمان، PAD می‌تواند منجر به مرگ بافتی یا قانقاریا شود.
با گذشت زمان و با باریک شدن شریان‌ها، ممکن است حتی در زمان استراحت دچار درد شوید. این مرحله از PAD به عنوان ایسکمی اندام بحرانی (CLI) شناخته می‌شود.
علل
کلسترول یک ماده مومی شکل است که در جریان خون شما حرکت می‌کند و برای بسیاری از عملکردهای بدن حیاتی است. افراد مبتلا به کلسترول بالا در معرض خطر تصلب شرایین هستند، یعنی زمانی که کلسترول و سایر مواد در رگ‌ها لکه‌ای ایجاد می‌کنند.
شریان‌ها بخشی از سیستم گردش خون شما هستند که گاهی اوقات سیستم قلبی عروقی نیز نامیده می‌شود و مسئول حمل خون تازه و غنی از اکسیژن به اندام‌های شما هستند. با این حال، تجمع لکه می‌تواند جریان خون در اندام‌های شما را کاهش دهد یا آنها را مسدود کند. این امر منجر به بیماری شریان محیطی می‌شود.
تشخیص
اگر علائم اولیه بیماری شریان محیطی را تجربه می‌کنید، ممکن است پزشک شما تصمیم بگیرد جریان خون شما را بررسی کند. این کار با استفاده از تست شاخص مچ پا-بازویی (ABI) انجام می‌شود که فشار خون در پاهای شما را با فشار بازوها مقایسه می‌کند. نمره ABI سالم بین 1.00 تا 1.40 است. نمره زیر 0.9 ممکن است نشان از PAD باشد، اگرچه آزمایش‌های بیشتری برای تشخیص دقیق مورد نیاز است.
سایر آزمایش‌هایی که می‌توانند برای ارزیابی بیشتر سلامت شما و تأیید تشخیص PAD مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از:
- آزمایش‌های خون: از این آزمایش‌ها می‌توان برای ارزیابی سطح کلسترول، تری‌گلیسیرید و قند خون در کنار سایر اقدامات استفاده کرد.
- تست ABI ورزش: اگر آزمایش اولیه ABI شما نگران کننده اما شدید نباشد، پزشک ممکن است از شما بخواهد این آزمایش را در حالی که در حال ورزش هستید، دوباره انجام دهد تا ببیند برای تجربه علائم خاص باید چه سطحی از فعالیت بدنی انجام دهید.
- تست پیاده روی شش دقیقه‌ای: این تست میزان مسافتی را که می‌توانید بیش از 6 دقیقه پیاده‌روی کنید اندازه‌گیری می‌کند تا استقامت و عملکرد کلی شما را آزمایش کند.
- سونوگرافی داپلر: این ابزار از روی پوست شما رد می‌شود تا نواحی کاهش جریان خون را پیدا کند و سرعت حرکت خون را در شریان‌ها ارزیابی کند.
- تست فشار سگمنتال داپلر: این آزمایش از کاف فشار خون برای ارزیابی نواحی مختلف پاها از نظر تنگی یا انسداد عروق استفاده می‌کند.
درمان PAD
پزشک ممکن است با متخصصان مختلفی برای کمک به درمان PAD مشورت کند، مانند یک متخصص قلب، متخصص در بیماری‌های قلبی، یا یک جراح عروق، متخصص عروق خونی به غیر از قلب یا مغز.
ممکن است برای شما داروهایی برای PAD یا شرایط مشابه مرتبط با تصلب شرایین تجویز شود، مانند:
- داروهای ضد پلاکت مانند آسپرین برای جلوگیری از لخته شدن خون
- استاتین‌ها مانند لیپیتور (آتورواستاتین) یا کرستور (روزوواستاتین) برای کاهش کلسترول
- عوامل وازواکتیو مانند پلتال (سیلوستازول) برای افزایش جریان خون
آنژیوپلاستی که روشی برای باز کردن عروق خونی باریک است نیز ممکن است برای درمان این بیماری توصیه شود. این روش شامل کاشت یک لوله فلزی کوچک به نام استنت در شریان‌های آسیب‌دیده است تا آنها را باز نگه دارد و اجازه دهد خون و اکسیژن در آن جریان داشته باشد.
ایسکمی بحرانی اندام ممکن است نیاز به جراحی بای‌پس شریان‌های آسیب دیده برای اصلاح جریان خون داشته باشد. بدون بهبود گردش خون، مرگ بافت ممکن است رخ دهد. متأسفانه پس از مرگ بافت هیچ درمانی وجود ندارد. اگر زخم ها عفونی شوند یا بهبود جریان خون غیرممکن باشد، ممکن است قطع عضو لازم باشد.
کمتر از 5 درصد از افراد مبتلا به PAD پس از پنج سال دچار قطع عضو اصلی در مچ پا یا بالای مچ پای خود می‌شوند. با این حال، حدود 30٪ تا 50٪ از افراد مبتلا به CLI که در طی یک سال مجددا عروق خونی آنها بازسازی نشده است، ممکن است به این نوع قطع عضو نیاز داشته باشند.
مدیریت سبک زندگی
اگر به این بیماری مبتلا هستید سعی کنید سیگار نکشید، یا اگر در حال حاضر سیگار می کشید، آن را ترک کنید. تا 80٪ افراد مبتلا به PAD قبلاً سیگاری بودند یا درحین این بیماری سیگار می کشند. سیگار کشیدن خطر حمله قلبی یا بدتر شدن PAD را افزایش می دهد. ترک مصرف تنباکو ممکن است به کاهش علائم لنگ زدن کمک کند.
ورزش می‌تواند با افزایش جریان خون در اندام‌ها و حمایت از توده عضلانی به علائم لنگ زدن کمک کند. مراجعه به یک فیزیوتراپ نیز می‌تواند مفید باشد.
پیشگیری
برای جلوگیری از کلسترول بالا، PAD یا بدتر شدن PAD، پزشک ممکن است موارد زیر را به شما توصیه کند:
- مصرف غذاهایی که دارای فیبر زیاد یا چربی اشباع شده، نمک و قندهای اضافه شده کمی هستند. این غذاها شامل غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و گوشت بدون چربی می‌باشند
- حفظ وزن سالم
- ورزش منظم
- ترک سیگار
اگر به PAD مبتلا هستید، به بازدیدهای منظم و پیگیری نیاز دارید. در حالی که هیچ درمانی برای PAD وجود ندارد، تغییر سبک زندگی و درمان‌های لازم می‌تواند به جلوگیری از بدتر شدن وضعیت شما کمک کند. حمله قلبی و سکته مغزی از عوارض بالقوه PAD هستند، بنابراین لازم است اقدامات لازم برای جلوگیری از بروز این عوارض انجام شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هنگام راه رفتن یا سایر علائم PAD درد پا دارید، فوراً برای تشخیص با پزشک تماس بگیرید. از آنجایی که برخی از موارد PAD ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند، معاینات پزشکی سالانه منظم از جمله آزمایش فشار خون و کلسترول را حتما انجام دهید.
در صورت افزایش خطر ابتلا به PAD با یک پزشک صحبت کنید. احتمال بروز این بیماری در افراد زیر بیشتر است:
- دیابتی‌ها
- افراد مبتلا به فشار خون بالا
- افراد مبتلا به کلسترول بالا
- سابقه سیگار کشیدن
- سن بالا
از آنجا که انسداد می‌تواند در هر رگ خونی رخ دهد، PAD خطر بیماری قلبی یا سکته را نیز افزایش می‌دهد.
