حمله قلبی، سکته مغزی و آمبولی ریه، هر سه در قسمت‌های مختلف بدن اتفاق می‌افتند، اما همگی می‌توانند ناشی از لخته شدن خون باشند. دانستن علائم مشکل ساز لخته خون برای جلوگیری از هرگونه مشکل جدی، بسیار مهم است.
به گزارش تکناک، تقریباً هر شش دقیقه یک نفر در اثر لخته شدن خون جان خود را از دست می دهد. اما همه لخته های خون یکسان ایجاد نمی شوند. لخته‌های خون می‌توانند از علائم خفیف و قابل بهبود تا کشنده متغیر باشند.
در حالی که خطر کلی برای داشتن لخته خون نسبتاً کم است، اما ممکن است اتفاق بیفتد. در این مطلب آنچه باید در مورد لخته شدن خون و علائم آن بدانید، آورده شده است.
لخته خون چیست؟
خون معمولاً در حالت مایع است، اما لخته خون یک توده ژل مانند خون است که در فرآیندی به نام انعقاد تشکیل می شود. لخته به طور طبیعی در موقعیت‌های خاص، مانند زمانی که دچار جراحت یا بریدگی می‌شوید، تشکیل می‌شود تا به مسدود کردن رگ خونی آسیب‌دیده و توقف خونریزی کمک کند.
لخته های خون می توانند بدون دلیل موجه در داخل بدن شما ایجاد شوند و رگ های خونی را مسدود کنند. لخته خون می تواند آزاد شود و از یک قسمت بدن حرکت کند. آنها می توانند به مناطق مهم بدن مانند ریه ها، مغز یا قلب سفر کنند و باعث عوارض جدی و گاهی کشنده شوند.
لخته های خون بسیار خطرناک هستند زیرا می توانند جریان خون به اندام های حیاتی بدن را مختل یا مسدود کنند. اندام های حیاتی ما مانند مغز، ریه و قلب برای فعالیت به اکسیژن نیاز دارند و بدون اکسیژن سلول های مغز پس از چهار دقیقه شروع به مرگ می کنند و با گذشت زمان باعث آسیب دائمی به اندام ها و عملکرد آنها می شود.
انواع لخته های خون چیست؟
برای اینکه خون به تمام قسمت های بدن شما یعنی از بالای سر تا نوک انگشتان پا برسد، شما یک سیستم گردش خون دارید که از رگ های خونی به نام رگ ها و شریان ها تشکیل شده است. شریان ها خون غنی از اکسیژن را از قلب به سایر قسمت های بدن می برند. وریدها، خون فاقد اکسیژن را به قلب برمی‌گردانند تا اکسیژن مجدد دریافت کنند.
لخته‌های خون را می‌توان بر اساس حرکتشان دسته‌بندی کرد، چه متحرک باشند یا خیر. لخته ای که در شریان یا سیاهرگ ایجاد می شود، ترومبوز نامیده می شود. لخته ای که جدا می شود و به قسمت دیگری از بدن می رود، آمبولی نامیده می شود.
از آنجایی که دو نوع رگ، خون را در سراسر بدن شما حمل می‌کنند، دو نوع لخته خون نیز وجود دارد: لخته‌های شریانی که در شریان‌ها ایجاد می‌شوند و لخته‌های وریدی که در سیاهرگ‌ها تشکیل می‌شوند.
لخته شریانی
لخته زمانی آمبولی شریانی نامیده می‌شود که در یک سرخرگ ایجاد می‌شود و به جای دیگری معمولاً به سر، قلب، پاها می‌رود و جریان خون را به سایر قسمت‌های بدن قطع می‌کند. علائم بسته به اندازه لخته و اینکه چقدر جریان خون را مسدود می کند، به سرعت یا آهسته ظاهر می شوند، یا ممکن است اصلاً علائمی نداشته باشید.
علائم لخته شریانی یا آمبولی در پاها یا بازوها عبارتند از:
- دست یا پای سرد
- کاهش یا عدم وجود نبض در بازو یا پا
- عدم تحرک در بازو یا پا
- بی حسی و گزگز در بازو یا پا
- درد در ناحیه آسیب دیده
- رنگ کم رنگ دست یا پا
- ضعف دست یا پا
اگر جریان خون شریانی برای مدت طولانی تری مسدود شود، علائم دیگری نیز ظاهر می شوند که عبارتند از:
- تاول روی پوست نزدیک شریان آسیب دیده
- ریزش پوست
- فرسایش پوست(زخم)
- مرگ بافت یا نکروز
اگر لخته شریانی در اندامی رخ دهد، علائم به اندام آسیب دیده بستگی دارد. لخته شریانی در مغز می تواند منجر به سکته شود و لخته ای که در قلب ایجاد می شود می تواند منجر به حمله قلبی شود. همچنین لخته‌های شریانی می‌توانند در کلیه‌ها، روده‌ها و حتی چشم‌ها ظاهر شوند اگرچه این موارد نادر هستند. به طور کلی علائم لخته شدن شریانی در یک عضو عبارتند از:
- درد در آن قسمت از بدن
- کاهش موقت عملکرد اندام
لخته وریدی
یک لخته وریدی در ورید ایجاد می شود و می تواند در طول زمان ایجاد شود. جدی‌ترین شکل لخته وریدی، ترومبوز ورید عمقی (DVT) است که وضعیتی است که زمانی اتفاق می‌افتد که یک لخته خون در ورید عمقی شکل می‌گیرد؛ برخلاف وریدهای سطحی‌تر که به سطح بدن نزدیک‌تر هستند. این لخته ها معمولاً در ساق پا، ران یا لگن ایجاد می شوند اما می توانند در بازو نیز ایجاد شوند.
جدی‌ترین عارضه ترومبوز ورید عمقی زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از لخته پاره می‌شود و از طریق جریان خون به ریه‌ها می‌رود. در آنجا، می تواند باعث انسدادی به نام آمبولی ریه (PE) شود، جریان خون به ریه ها را متوقف کند و منجر به مرگ شود. با این حال، ترومبوز ورید عمقی منجر به حمله قلبی یا سکته نمی شود.
علائم ترومبوز ورید عمقی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد
- قرمزی پوست
- تورم
- نرمی
علائم آمبولی ریه می تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد یا ناراحتی قفسه سینه که معمولاً با نفس عمیق یا سرفه بدتر می شود
- سرفه خونی
- دشواری در تنفس
- ضربان قلب سریعتر از حد طبیعی یا نامنظم
- فشار خون بسیار پایین، سبکی سر، یا غش
ترومبوز سینوس ورید مغزی (CVST) یک لخته وریدی است که در سینوس های وریدی مغز تشکیل می شود.
علائم ترومبوز سینوس ورید مغزی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تاری دید
- کما
- غش یا از دست دادن هوشیاری
- سردرد
- از دست دادن کنترل بر حرکت در بخشی از بدن
- تشنج
چه کسانی در معرض خطر لخته شدن خون هستند؟
همه افراد در معرض خطر لخته شدن خون هستند. این مشکل می تواند برای همه نژادها و جنسیت ها در هر سنی اتفاق بیفتد. برخی عوامل، خطر لخته شدن خون را افزایش می دهند که عبارتند از:
- بی حرکت بودن
- سرطان و درمان سرطان
- سابقه خانوادگی
- هورمون درمانی حاوی استروژن
- بستری شدن در بیمارستان
- جراحت یا تروما
- بیماری های طولانی مدت مانند دیابت
- سن زیاد
- اضافه وزن یا چاقی
- دوران بارداری و بعد از زایمان
- سیگار یا ویپ کشیدن
- عمل جراحی
چگونه ریسک خود را کاهش دهیم؟
دانستن خطر و علائم بهترین راه برای محافظت از خود است، بنابراین در صورت مشکوک شدن به لخته شدن خون می توانید در اسرع وقت از یک پزشک کمک بگیرید. لخته شدن خون قابل پیشگیری و درمان است. اگر در معرض خطر لخته شدن خون هستید، به پزشک اطلاع دهید.
چند راه ساده برای جلوگیری از لخته شدن خون عبارتند از:
- آب کافی بخورید
- سیگار یا ویپ نکشید
- اگر برای مدت طولانی نشسته اید، از جای خود بلند شوید و پاهای خود را حرکت دهید
- اگر در معرض خطر لخته شدن خون هستید، جوراب فشاری بپوشید
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم لخته خون را دارید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. شما باید معاینه شوید . زمان را با تماس با پزشک خود و منتظر ماندن هدر ندهید. به جای آن، فورا به یک مرکز مراقبت های فوری، مطب پزشک یا اورژانس مراجعه کنید.
زمان در هنگام لخته شدن خون اهمیت دارد. سلول ها پس از چهار دقیقه عدم گردش خون شروع به از بین رفتن می کنند. به همین دلیل است که وقتی فردی دچار سکته می شود، در صورت شناسایی و درمان سریع لخته، احتمال آسیب به مغز را می توان به حداقل رساند یا از بین برد.
دانش آموخته مترجمی زبان انگلیسی، مترجم و نویسنده حوزه سلامت و پزشکی
