روش ویرایش ژن CRISPR پتانسیل خوبی را در درمان نابینایی از خود نشان داده، به‌طوری که 79 درصد از شرکت‌کنندگان در کارآزمایی، بهبود بینایی را تجربه کردند.
به گزارش تکناک و بر اساس مقاله ای که 6 می در مجله پزشکی نیوانگلند منتشر شد، حدود 79 درصد از شرکت‌کنندگان در یک کارآزمایی بالینی پس از استفاده از روش ویرایش ژن تجربی مبتنی بر CRISPR که برای رفع یک نوع نادر نابینایی طراحی شده است، بهبود قابل سنجشی را تجربه کردند.
دکتر مارک پنسی، نویسنده مسئول این مقاله گفت: این کارآزمایی نشان می‌دهد که روش ویرایش ژن CRISPR پتانسیل هیجان‌انگیزی برای درمان انحطاط ارثی شبکیه دارد.
پنسی گفت: هیچ چیز برای یک پزشک بیشتر از شنیدن توصیف بهبود بینایی بیمار پس از درمان نیست. یکی از شرکت‌کنندگان چندین بهبود را با ما به اشتراک گذاشته است، از جمله اینکه می‌تواند گوشی خود را پس از قرار دادن آن در جای اشتباه پیدا کند و با دیدن چراغ‌های کوچک قهوه‌سازش می‌داند که آن کار می‌کند. در حالی که این نوع کارها ممکن است برای افرادی که دارای بینایی عادی هستند بی اهمیت به نظر برسند، چنین پیشرفت‌هایی می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی افراد کم بینا داشته باشد.
این کارآزمایی ایمنی و اثربخشی EDIT-101 را ارزیابی کرد که یک درمان آزمایشی ویرایش ژن است که از فناوری CRISPR استفاده می‌کند و توسط موسسه Editas Medicine توسعه یافته است. این درمان آزمایشی به‌طور خاص برای ویرایش جهش در ژن CEP290 طراحی شده بود که دستورالعمل‌هایی را برای ایجاد پروتئینی که برای بینایی حیاتی است، ارائه می‌دهد.
افراد مبتلا به این جهش دارای یک بیماری نادر هستند که معمولا به نام آموروز مادرزادی لبر یا LCA نوع 10 نامیده می‌شود که هیچ درمانی برای آن وجود ندارد. انواع مختلف LCA در مجموع در حدود 2 یا 3 نوزاد از 100000 نوزاد رخ می‌دهد.
موسسه OHSU Casey Eye اولین شرکت‌کننده این آزمایش را در اوایل سال 2020 معالجه کرد. همچنین این باری بود که CRISPR برای ویرایش ژن‌های درون بدن انسان مورد استفاده قرار گرفت، که به آن ویرایش ژن in vivo یا درون‌تنی نیز می‌گویند.
یافته‌های مطالعه و ایمنی
مقاله یافته‌های مطالعه را توصیف می‌کند و جزئیاتی را بیان می‌کند که چگونه 14 شرکت‌کننده در کارآزمایی که شامل 12 بزرگسال و دو نفر کودک بودند، به درمان EDIT-101 در یک چشم واکنش نشان دادند. نتایج کلیدی عبارتند از:
- 11 شرکت‌کننده یا حدود 79 درصد، حداقل در یکی از چهار پیامد اندازه‌گیری‌شده بهبود پیدا کردند.
- 6 شرکت کننده یا حدود 43 درصد بهبودی در دو یا چند پیامد نشان دادند.
- 6 شرکت کننده یا حدود 43 درصد، بهبود کیفیت زندگی مرتبط با بینایی را گزارش کردند.
- 4 شرکت‌کننده یا حدود 29 درصد، از نظر بالینی بهبود معنی‌داری در حدت بینایی یا اینکه چگونه می‌توانستند اشیاء یا حروف را در نمودار شناسایی کنند، داشتند.
- هیچ عارضه جانبی جدی مرتبط با درمان وجود نداشت.
- اکثر عوارض جانبی خفیف یا متوسط بودند و همه از آن زمان برطرف شده‌اند.
برای ارزیابی اثربخشی درمان تجربی از چهار پیامد خاص استفاده شد:
- حدت بینایی، همانطور که در بالا توضیح داده شد
- شرکت‌کنندگان در حین نگاه کردن به یک دستگاه تخصصی که دانشمندان آن را آزمایش میدان کامل می‌نامند، چقدر نقاط رنگی نور را دیدند.
- چقدر شرکت‌کنندگان در پیچ و خم تحقیقاتی با اشیاء فیزیکی و مقادیر مختلف نور پیمایش کردند.
- چقدر شرکت‌کنندگان گزارش کردند که کیفیت زندگی بهبود یافته را تجربه کرده‌اند.
اولین بار است که نتایج کارآزمایی در یک مجله علمی معتبر منتشر می‌شود. پیش از این، نتایج به‌طور موقت از طریق ارائه کنفرانس توسط محققین و در بیانیه‌های مطبوعاتی منتشر شده توسط حامی آزمایشی به اشتراک گذاشته شده بود.
جهت‌گیری‌های تحقیقاتی آینده
در نوامبر 2022، حامی آزمایشی Editas Medicine اعلام کرد که ثبت نام آزمایشی را متوقف می‌کند و به دنبال شریک دیگری برای ادامه توسعه درمان تجربی است. پنسی و همکارانش در حال بررسی کار با شرکای تجاری دیگر برای انجام آزمایش‌های بیشتر با همکاری Editas هستند. محققان امیدوارند مطالعات آینده بتوانند دوز ایده‌آل را بررسی کنند و همچنین اینکه آیا اثر درمانی در گروه‌های سنی خاص مانند بیماران جوان‌تر برجسته‌تر است یا خیر، و شامل نقاط پایانی اصلاح شده برای اندازه‌گیری تأثیرات بر فعالیت‌های زندگی روزمره باشد را در اعلام کنند.
دکتر اریک پیرس، یکی از نویسندگان این مطالعه گفت: این تحقیق نشان می‌دهد که ژن درمانی CRISPR برای کاهش بینایی ارثی ارزش پیگیری مداوم در تحقیقات و آزمایش‌های بالینی را دارد. در حالی که تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه چه کسی ممکن است بیشترین سود را از این روش ببرد، مورد نیاز است، ما نتایج اولیه را امیدوار کننده می‌دانیم. دیدن بهبود شرکت‌کنندگان بسیار امیدوارکننده است چون آنها افرادی بودند که نمی‌توانستند هیچ خطی را در نمودار چشم بخوانند و هیچ گزینه درمانی نداشتند و این واقعیت تاسف بار برای اکثر افراد مبتلا به اختلالات ارثی شبکیه است.
سومین نویسنده این مقاله، توماس اس گفت: بیماران ما اولین کودکان نابینای مادرزادی هستند که تحت درمان با ویرایش ژن قرار گرفتند و این روش به‌طور قابل توجهی بینایی آنها را در روز بهبود بخشید. امید ما این است که این مطالعه راه را برای درمان کودکان کوچکتر با شرایط مشابه و بهبود بیشتر در بینایی هموار کند. این کارآزمایی نقطه عطفی در درمان بیماری‌های ژنتیکی، با ارائه درمان جایگزین مهم در زمانی که اشکال سنتی درمان مانند تقویت ژن گزینه‌ای مناسب نیست، نشان می‌دهد.
نتیجه‌گیری و تاثیر
نتایج حاصل از کارآزمایی BRILLIANCE اثبات مفهوم و آموخته‌های مهم برای توسعه داروهای جدید و نوآورانه برای بیماری‌های ارثی شبکیه را ارائه می‌دهد. محققان نشان دادهند که می‌توان با خیال راحت یک درمان ویرایش ژن مبتنی بر CRISPR را به شبکیه رساند و از نظر بالینی انتظار نتایج معنی‌داری داشت.
