میلوفیبروز چیست وچگونه درمان می شود؟

میلوفیبروز (MF) شکل نادری از سرطان خون است که باعث ایجاد اسکار (فیبروز) در مغز استخوان می‌شود.

به گزارش تک‌ناک، مغز استخوان بافت اسفنجی داخل استخوان‌ها شما است که سلول‌های خونی را تولید می‌کند. این اسکار تولید طبیعی سلول‌های خونی را مختل می‌کند و  برخی از سلول‌های تولید کننده خون می‌توانند از مغز استخوان به طحال و کبد حرکت کنند. این امر منجر به کاهش گلبول‌های قرمز سالم، گلبول‌های سفید خون و پلاکت ها می‌شود.

در نتیجه، افراد مبتلا به میلوفیبروز اغلب دچار کم خونی می‌شوند و ممکن است علائمی چون خستگی، کبودی یا خونریزی آسان، تعریق شبانه، عفونت‌های مکرر و کاهش وزن غیرقابل توضیح را تجربه کنند. جهش‌های ژنی اکتسابی (نه ارثی) باعث ایجاد حدود 50 درصد از کل موارد MF می شود. در موارد دیگر، اختلالات خونی زمینه‌ای می تواند منجر به ایجاد بیماری شود.

بین 16000 تا 18000 نفر در ایالات متحده با میلوفیبروز زندگی می‌کنند. رویکردهای درمانی برای این بیماری شامل مصرف برخی داروها و انتقال خون برای مدیریت علائم و جلوگیری از عوارض است. همچنین مطالعات و مداخلات اولیه نشان می دهد که پیوند سلول‌های بنیادی می‌تواند برخی از افراد مبتلا به MF را درمان کند.

انواع میلوفیبروز

دو نوع میلوفیبروز وجود دارد: اولیه و ثانویه. اگرچه علل هر نوع متفاوت است، اما رویکردهای درمانی آنها مشابه هستند.

میلوفیبروز اولیه

میلوفیبروز اولیه شایع‌ترین نوع است و حدود 60 درصد موارد این بیماری را تشکیل می‌دهد. این عارضه به‌طور خود به خود و بدون اختلال زمینه‌ای خون یا مغز استخوان یا بیماری خاصی رخ می دهد. جهش‌های ژنی اکتسابی باعث بیشتر موارد میلوفیبروز اولیه می‌شوند، اما علت ایجاد این جهش‌های ژنی ناشناخته است.

میلوفیبروز ثانویه

میلوفیبروز ثانویه به دلیل یک اختلال زمینه‌ای خون یا مغز استخوان که بیشتر آن پلی سیتمی ورا (PV) یا ترومبوسیتوز ضروری (ET) است، ایجاد می‌شود. PV زمانی اتفاق می‌افتد که بدن سلول‌های خونی زیادی (عمدتاً گلبول‌های قرمز) تولید می‌کند. ET وضعیتی است که زمانی رخ می‌دهد که بدن تعداد زیادی پلاکت تولید می‌کند. در حدود 10-20٪ از افراد مبتلا به PV یا ET، این بیماری به سمت میلوفیبروز پیشرفت می کند.

علائم

میلوفیبروز به کندی ایجاد می‌شود و بیشتر افراد در مراحل اولیه بیماری علائمی را تجربه نمی‌کنند. با بدتر شدن فیبروز (اسکار) در مغز استخوان، تولید سلول‌های خونی طبیعی کند می‌شود. داشتن سلول‌های خونی بسیار کم سالم، منجر به علائم MF می‌شود. علائم شایع این سرطان عبارتند از:

• خستگی
• ضعف
• تنگی نفس
• پوست رنگپریده
• کبودی یا خونریزی آسان
• عفونت‌های مکرر
• درد شکم به دلیل بزرگ شدن طحال یا بزرگ شدن کبد (هپاتومگالی)
• تعریق شبانه
• کاهش وزن ناخواسته
• تب
• درد مفاصل
• خارش پوست

علل

میلوفیبروز زمانی ایجاد می‌شود که جهش (تغییرات) در DNA سلول‌های بنیادی مغز استخوان اتفاق می‌افتد. این جهش‌ها باعث می‌شوند سلول‌های بنیادی، سلول‌هایی با رشد سریع تولید کنند و بافت اسکار را جایگزین مغز استخوان سالم کنند. این زخم مانع از تولید سلول‌های خونی سالم توسط مغز استخوان می‌شود که منجر به کمبود گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها می‌شود.

جهش‌های ژنی منجر به ایجاد میلوفیبروز می‌شوند. این جهش‌های ژنی اکتسابی هستند به این معنی که شما آنها را از والدین خود به ارث نمی‌برید. علت این جهش‌های ژنی در حال حاضر ناشناخته است. محققان ارتباط بین جهش های ژنی خاص و ایجاد میلوفیبروز را کشف کرده‌اند. حدود 90 درصد از افراد مبتلا به میلوفیبروز دارای جهش ژنی در یک یا چند ژن زیر هستند:

• ژن JAK2: حدود 60 درصد از افراد مبتلا به MF اولیه دارای جهش در ژن Janus kinase-2 (JAK2) هستند. این ژن به سیگنال رشد و تقسیم سلولی کمک می‌کند و نقش مهمی در کنترل تولید سلول‌های خونی ایفا می‌کند. جهش در ژن JAK2 باعث تولید بیش از حد سلول‌های غیر طبیعی مغز استخوان می‌شود که منجر به تشکیل بافت اسکار در مغز استخوان می‌شود.
• ژن CALR: تا 35 درصد از افراد مبتلا به MF اولیه دارای جهش ژن calreticulin (CALR) هستند. این ژن دستورالعمل‌هایی را برای تولید کالرتیکولین که پروتئینی است که در چندین عملکرد سلولی نقش دارد، ارائه می دهد. محققان در حال حاضر برای درک مکانیسم‌های پشت این جهش ژنی و توسعه MF اولیه تحقیق می‌کنند.
• ژن MPL: ژن MPL که در حدود 5 تا 8 درصد از مبتلایان به MF یافت می‌شود، دستورالعمل‌هایی را به بدن می‌دهد تا پروتئینی بسازد که باعث رشد و تقسیم پلاکت‌ها می‌شود. جهش در ژن MPL باعث آزاد شدن کلاژن در سلول‌های غیرطبیعی می‌شود که معمولاً پشتیبانی ساختاری برای سلول‌های مغز استخوان فراهم می‌کند اما در عوض باعث تشکیل اسکار در MF می‌شود.

افراد مبتلا به MF اولیه اغلب دارای سه یا چند جهش ژن مرتبط با این بیماری هستند و افراد مبتلا به MF ثانویه ممکن است تنها یک جهش ژنی داشته باشند. با این حال، افراد مبتلا به MF ثانویه دارای یک اختلال زمینه‌ای خون یا مغز استخوان نیز هستند که در ایجاد این بیماری نقش دارد.

عوامل خطرناک

عوامل خطرناک برای ایجاد میلوفیبروز عبارتند از:

• سن: میلوفیبروز در افراد بالای 60 سال شایع‌تر است، اگرچه می‌تواند کودکان و جوانان را نیز درگیر کند.
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی: قرار گرفتن در معرض بنزن و تولوئن (مواد شیمیایی موجود در بنزین و سایر محصولات صنعتی) و تابش پرتو، خطر ابتلا به میلوفیبروز را افزایش می‌دهد.
• سایر اختلالات خونی: افراد مبتلا به برخی اختلالات خونی دیگر، مانند پلی‌سیتمی ورا یا ترومبوسیتمی ضروری، در معرض افزایش خطر ابتلا به میلوفیبروز ثانویه هستند.

تشخیص

تشخیص میلوفیبروز شامل معاینه فیزیکی، بررسی تاریخچه پزشکی و بررسی علائم و آزمایش‌های تشخیصی است.

پزشک با پرسش در مورد علائم، سابقه پزشکی و سابقه خانوادگی شروع می‌کند. آنها درمورد داروهای مصرفی هم سوال می‌کنند. در طول معاینه فیزیکی، پزشک به قلب و ریه‌های شما گوش می‌دهد و معده شما را احساس می‌کند تا تشخیص دهد که آیا طحال یا کبد شما بزرگ شده است که می‌تواند نشانه‌ای از میلوفیبروز باشد.

آنها همچنین آزمایش‌های تشخیصی را برای رد سایر بیماری‌ها و تأیید تشخیص میلوفیبروز تجویز می‌کنند. این آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• شمارش کامل خون (CBC) با دیفرانسیل: CBC تعداد گلبول های قرمز، گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و پروتئین‌های غنی از آهن را در خون اندازه‌گیری می کند. افراد مبتلا به MF اغلب میزان پایینی از گلبول‌های قرمز دارند و برخی دارای تعداد غیرطبیعی گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها هستند.
• اسمیر خون محیطی: اسمیر خون محیطی یک بررسی میکروسکوپی از نمونه خون است. این آزمایش به شناسایی سلول‌های خونی غیرطبیعی کمک می‌کند که اغلب در افراد مبتلا به MF به شکل قطره اشک هستند. همچنین افراد مبتلا به MF ممکن است سلول‌های خونی نابالغ (بلاست) در خون خود داشته باشند که در افراد بدون این سرطان رخ نمی دهد.
• آسپیراسیون مغز استخوان و نمونه برداری: اگر آزمایش‌های خون شما نشان دهد که ممکن است MF داشته باشید، پزشک نمونه‌برداری مغز استخوان را تجویز می‌کند. نمونه‌برداری مغز استخوان از یک سوزن برای برداشتن نمونه‌ای از مغز استخوان مایع از لگن استفاده می‌کند. سپس نمونه شما را به آزمایشگاه می‌فرستند و سلول‌ها را زیر میکروسکوپ مطالعه می‌کنند تا بافت اسکار و سلول‌های خونی غیرطبیعی را در مغز استخوان شناسایی کنند.
• آزمایش ژنتیکی: این آزمایش شامل گرفتن نمونه خون یا سواب گونه برای شناسایی جهش‌های مرتبط با MF مانند جهش در ژن‌های JAK2، CALR یا MPL است.
• تست های تصویربرداری: اسکن اولتراسوند می‌تواند طحال را اندازه‌گیری کند و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) می‌تواند به شناسایی جای زخم در مغز استخوان کمک کند.

درمان

گزینه‌های درمانی دقیق برای میلوفیبروز به شدت علائم بستگی دارد. افراد مبتلا به MF که بدون علامت هستند، معمولاً نیازی به درمان ندارند. آنها به طور مکرر به پزشک مراجعه می‌کنند تا بررسی کنند که آیا بیماری پیشرفت کرده است یا خیر و آیا به درمان نیاز است یا خیر.

اگر به درمان نیاز باشد، مداخلات برای MF به کنترل علائم و جلوگیری از عوارض کمک می‌کند. درمان ممکن است شامل پیوند سلول‌های بنیادی، انتقال خون و مصرف دارو باشد.

پیوند سلول‌های بنیادی

تنها درمان موثری که می‌تواند میلوفیبروز را درمان کند، پیوند سلول‌های بنیادی آلوژنیک (ASCT) است. ASCT روشی است که شامل پیوند سلول‌های بنیادی از یک اهدا کننده سالم به بدن است. سلول‌های بنیادی سالم اهدا کننده جایگزین سلول‌های بنیادی شما می‌شوند و تولید سلول‌های خونی سالم را تحریک می کنند.

ASCT یک روش خطرناک با عوارض جانبی جدی است، بنابراین معمولاً فقط برای افراد جوان مبتلا به میلوفیبروز شدید که در غیر این صورت سالم هستند، در نظر گرفته می‌شود. افراد مسن یا کسانی که بیماری‌های دیگری دارند ممکن است کاندیدهای خوبی برای ASCT نباشند. آنها ممکن است واجد شرایط پیوند سلول‌های بنیادی آلوژنیک با شدت کاهش یافته یا غیر میلوآبلاتیو باشند، که شامل دوزهای پایین‌تر داروهای شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی در آماده‌سازی برای پیوند است.

انتقال خون

بسیاری از افراد مبتلا به MF علائم کم‌خونی متوسط تا شدید را به دلیل مقدار کمتر از حد طبیعی گلبول‌های قرمز دارند. تزریق خون برای تسکین علائم کم‌خونی مانند خستگی، تنگی نفس و ضعف، تعداد گلبول‌های قرمز خون را افزایش میءدهد. افراد مبتلا به MF ممکن است بسته به شدت کم خونی، هر یک تا سه ماه یکبار نیاز به تزریق خون داشته باشند.

مهارکننده‌های  JAK

مهارکننده‌های JAK داروهایی هستند که فعالیت پروتئین JAK2 را مسدود کرده و رشد و تقسیم سلول‌های خونی غیرطبیعی را مهار می‌کنند. مهارکننده‌های JAK به کاهش سرعت فیبروز، کاهش اندازه طحال و کاهش علائمی مانند تعریق شبانه، خارش و درد استخوان کمک می‌کنند. پزشک ممکن است Jakafi (روکسولیتینیب)، Inrebic (فدراتینیب)، یا VONJO (پاکریتینیب) را تجویز کند.

درمان‌های بیشتر

درمان‌هایی که به مدیریت علائم خاص کمک می‌کنند، عبارتند از:

• برداشتن طحال: برداشتن طحال با جراحی ممکن است به افرادی که طحال بزرگی دارند، کمک کند که ممکن است علائم شدیدی مانند درد شکم و از دست دادن اشتها ایجاد کند.
• عوامل سرکوب کننده میلو: Hydrea (هیدروکسی اوره) و Busulfex (بوسولفان) ممکن است تعداد گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را به طور غیرطبیعی کاهش دهند و به کوچک شدن طحال غیرعادی بزرگ کمک کنند.
• آندروژن درمانی: هورمون‌های مردانه مصنوعی (معروف به آندروژن) مانند دانوکرین (دانازول)، ممکن است به افزایش تولید گلبول‌های قرمز خون و بهبود علائم کم‌خونی کمک کنند.

درمان میلوفیبروز یک زمینه در حال تکامل است و محققان هنوز در حال توسعه داروها و درمان‌های جدید برای کمک به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به MF هستند. آزمایش‌های بالینی به محققان کمک می‌کنند تا اثربخشی درمان‌های جدید را تعیین کنند.

چگونه از میلوفیبروز پیشگیری کنیم؟

متأسفانه در حال حاضر هیچ راه شناخته‌شده‌ای برای پیشگیری از میلوفیبروز وجود ندارد. معاینات منظم پزشک می‌تواند به شناسایی و درمان زود هنگام میلوفیبروز برای مدیریت علائم کمک کند.

بیماری‌های مرتبط

در افراد مبتلا به میلوفیبروز احتمال ابتلا به بیماری‌های زیر افزایش می‌یابد:

• فشار خون پورتال: طحال بزرگ شده جریان خون را افزایش می دهد و فشار خون را در سیاهرگی که خون را از طحال به کبد می‌برد (به نام ورید باب)، افزایش می‌دهد. این امر می‌تواند منجر به نشت خون اضافی به وریدهای کوچکتر در معده و مری شود و باعث پارگی و خونریزی آنها شود.
• لوسمی میلوئید حاد (AML): به معنای سرطان خون تهاجمی که در مغز استخوان ایجاد می‌شود. بین 10 تا 20 درصد از افراد مبتلا به MF در نهایت به AML مبتلا می شوند.
• خون‌سازی خارج مغزی: زمانی که مغز استخوان، سلول‌های خونی کافی تولید نمی‌کند، ممکن است آنها در خارج از مغز استخوان تشکیل شوند و توده‌هایی (تومور) از سلول‌های خونی در حال رشد در سراسر بدن ایجاد کنند. این تومورها می‌توانند باعث خونریزی گوارشی، فشردگی طناب نخاعی یا تشنج شوند.

ادامه زندگی با میلوفیبروز

زندگی با میلوفیبروز شامل پیروی از برنامه درمانی و سازگاری با تغییرات بالقوه در سلامتی در طول زمان است. پیش آگاهی میلوفیبروز از فردی به فرد دیگر متفاوت است و از دو سال تا بیش از 20 سال پس از تشخیص، با میانگین بقای 6 سال متغیر است. به لطف پیشرفت‌های تحقیقاتی در درمان‌ها، از جمله توسعه بیشتر درمان‌های هدفمند و پیوند سلول‌های بنیادی، میزان بقا این بیماری در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است.

زمانی که با میلوفیبروز زندگی می‌کنید، مهم است که از لحاظ جسمی و روحی از خود مراقبت کنید.