کولونوسکوپی یک روش معمول برای معاینه روده است که کولون نیز نامیده می شود. هنگام کولونوسکوپی متخصص گوارش یک لوله انعطاف پذیر را از طریق راست روده و به داخل روده بزرگ وارد می کند.
به گزارش تکناک، نوع دیگری از کولونوسکوپی، کولونوسکوپی مجازی نام دارد. در این روش تکنسین ها یا سایر کادر پزشکی، از سی تی اسکن برای ایجاد تصویر روده از خارج از بدن استفاده می کنند.
متخصصان گوارش از کولونوسکوپی برای جستجوی علائم بیماری، پولیپ، رشد تومور یا سرطان استفاده می کنند. آنها همچنین می توانند از این روش برای انجام نمونه برداری (برداشتن سلول ها یا بافت برای معاینه) استفاده کنند.
اهداف کولونوسکوپی
متخصص گوارش کولونوسکوپی را برای یافتن علت علائم مواردی از جمله خونریزی مقعدی، تغییرات در فعالیت روده، درد شکم و کاهش وزن غیرقابل توضیح انجام می دهد.
همچنین کولونوسکوپی یک ابزار غربالگری برای پولیپ‌های روده بزرگ و سرطان است که اصولا برای افراد بالای 45 سال توصیه می‌شود.
نتایج به دست آمده از کولونوسکوپی می تواند منجر به تشخیص دقیق چندین بیماری از جمله موارد زیر شود:
- سرطان روده بزرگ: نوعی سرطان که از پوشش خود روده در رکتوم یا کولون رشد می کند.
- پولیپ: بافت غیر طبیعی که از پوشش روده رشد می کند. پولیپ ها معمولاً غیر سرطانی هستند، اما ممکن است به سرطان تبدیل شوند.
- زخم: سوراخی در پوشش روده بزرگ.
- بافت تحریک شده یا متورم: نشانه بیماری یا عفونت.
- بیماری کرون: یک بیماری التهابی روده که باعث التهاب مزمن در سراسر روده بزرگ می شود.
- کولیت: یک بیماری التهابی در روده که باعث التهاب مزمن و زخم در پوشش داخلی روده بزرگ می شود.
انواع کولونوسکوپی
دو نوع مختلف کولونوسکوپی وجود دارد.
کولونوسکوپی نوری
کولونوسکوپی اپتیکال یا نوری شامل قرار دادن یک لوله نازک و انعطاف پذیر در مقعد و رکتوم است. این لوله که کولونوسکوپ نامیده می شود، دارای یک چراغ و یک عدسی در انتهای آن برای مشاهده کولون است. کولونوسکوپی اپتیکال برای بیماران با خطر بالای ابتلا به سرطان روده بزرگ توصیه می شود.
کولونوسکوپی نوری در یافتن توده ها و پولیپ های کوچک بهتر از کولونوسکوپی مجازی عمل می کند. همچنین پزشک می‌تواند در صورت تشخیص رشد غیر طبیعی، در طول عمل نمونه برداری نیز انجام دهد.
این روش نیاز به بیهوشی یا آرامبخش دارد و 30 تا 60 دقیقه طول می کشد.
کولونوسکوپی مجازی
کولونوسکوپی مجازی از سی تی اسکن (تکنیک تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس) برای دیدن کل روده بزرگ استفاده می کند. این روش نیازی به بیهوشی ندارد. همچنین این روش کمتر تهاجمی است و نسبت به کولونوسکوپی اپتیکال زمان کمتری می برد و تقریبا حدود 10 تا 15 دقیقه طول می کشد. با این حال، این روش ممکن است برای بررسی پولیپ های کوچکتر ناکارآمد باشد.
اگر کولونوسکوپی مجازی هر گونه ناهنجاری را نشان دهد، پزشک انجام کولونوسکوپی نوری را نیز برای تایید نتایج توصیه می کند.
روش انجام کولونوسکوپی چگونه است؟
متخصص گوارش کولونوسکوپی شما را در بیمارستان یا کلینیک به صورت سرپایی انجام می دهد. به طور معمول، سایر تکنسین ها و کادر پزشکی برای کمک به این روش حضور خواهند داشت.
قبل از کولونوسکوپی
برای کولونوسکوپی نوری، شما را روی میزی در سمت چپ یا پشت خود قرار می دهند. کارکنان یک سوزن داخل وریدی (IV) را در بازو یا دست شما وارد می‌کنند تا بیهوشی یا آرامبخش را وارد بدن کنند. این کار باعث می شود این روش بدون درد باشد.
قبل از کولونوسکوپی مجازی، از ماده حاجب استفاده می شود که در واقع نوعی رنگ قابل بلع است که در اشعه ایکس نشان داده می‌شود تا پولیپ‌ها را بیشتر نمایان کند.
برای هر دو نوع کولونوسکوپی، کادر پزشکی فشار خون، سطح اکسیژن و نبض شما را قبل از شروع آزمایش بررسی می کنند.
در طول کولونوسکوپی
در کولونوسکوپی نوری، متخصص گوارش یک لوله قابل انعطاف را به همراه یک دوربین کوچک به رکتوم و روده بزرگ وارد می کند. این لوله ممکن است هوا را به روده بزرگ پمپ کند تا آن را باد کند و دیدن پوشش روده را آسان‌تر کند.
متخصص گوارش می‌تواند روده بزرگ را روی صفحه‌ای که ویدیوی زنده را از دوربین نشان می‌دهد، مشاهده کند. هنگامی که لوله به انتهای روده بزرگ رسید، متخصص گوارش آن را به آرامی جمع می کند و دوباره به روده بزرگ نگاه می کند.
در صورت وجود هر گونه رشد، پولیپ یا بافت غیر طبیعی در روده بزرگ، متخصص گوارش آنها را به منظور آزمایش خارج می کند. اگر منبعی از خونریزی وجود داشته باشد، متخصص گوارش ممکن است برای کنترل خونریزی، دارو را به محل تزریق کند.
در کولونوسکوپی مجازی، کادر پزشکی یک لوله کوچک را در داخل راست روده قرار می‌دهند تا کولون را با هوا پر کند تا تصاویر واضح‌تر شوند. سپس از شما خواسته می شود که به پشت دراز بکشید تا کادر پزشکی میز معاینه را برای اسکن به داخل دستگاه سی تی اسکن ببرند.
پس از تکمیل اولین اسکن، باید برای یک اسکن دیگر به سمت شکم یا پهلو بچرخید. شما برای این روش بیدار خواهید بود و می توانید با پزشک ارتباط برقرار کنید. اگرچه ممکن است کمی احساس ناراحتی کنید، اما این روش به هیچ عنوان دردناک نیست.
پس از کولونوسکوپی
پس از کولونوسکوپی نوری، کادر پزشکی شما را به مدت یک تا دو ساعت در حالی که اثر داروهای بیهوشی از بین می‌روند، تحت نظر خواهند داشت. ممکن است برای مدت کوتاهی پس از انجام عمل شما گرفتگی در ناحیه شکم احساس کنید.
پس از کولونوسکوپی مجازی، ممکن است احساس نفخ موقت یا گرفتگی شکم داشته باشید. بعد از انجام این نوع کولونوسکوپی می توانید فوراً فعالیت های عادی خود را از سر بگیرید.
خطرات و اقدامات احتیاطی
کولونوسکوپی یک روش ایمن و موثر تشخیصی است. تحقیقات نشان می دهد که در هر 10 هزار کولونوسکوپی تنها 3 تا 15 عارضه جدی وجود دارد.
این خطر وجود دارد که باد کردن روده بزرگ به وسیله هوا ممکن است پوشش روده دچار پارگی شود. اگر این اتفاق بیوفتد باید این مسئله بلافاصله با جراحی درمان شود.
البته خطرات دیگری برای کولونوسکوپی نوری وجود دارد از جمله:
- خونریزی، درد شکم یا نفخ: خونریزی ممکن است در اثر برداشتن پولیپ رخ دهد و در طول عمل، قابل درمان است. ممکن است به مدت دو هفته بعد از عمل خونریزی همراه با درد و نفخ داشته باشید.
- واکنش نامطلوب به بیهوشی یا آرام بخش، از جمله سکته مغزی، حمله قلبی، دیسترس تنفسی و مرگ.
- سوراخ شدن روده: تخمین زده می شود که سوراخ شدن کولون یا روده در حدود 1 در 1000 کولونوسکوپی رخ دهد. این مسئله می تواند در نتیجه برداشتن پولیپ ها، فشار آوردن به دیواره روده بزرگ یا دمیدن هوای بیش از حد به روده ضعیف شده اتفاق بیفتد.
کولونوسکوپی مجازی دوز کمی از اشعه را ارائه می دهد که ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان شود. با این حال، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است تا مشخص شود که آیا مزایای آن بیشتر از خطرات آن است یا خیر.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هر یک از علائم گفته شده بعد از کولونوسکوپی باقی بماند، بهتر است درنگ نکنید و به پزشک خود مراجعه کنید. اگر هریک از موارد زیر را تجربه کردید فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید:
- درد شدید شکم
- خونریزی مقعدی که متوقف نمی شود
- سرگیجه یا ضعف
- تب
چگونه برای کولونوسکوپی آماده شویم؟
قبل از کولونوسکوپی، در مورد هر گونه بیماری، داروها و مکمل هایی که به طور منظم مصرف می کنید، با متخصص گوارش صحبت کنید. برای انجام کولونوسکوپی باید به طور موقت در رژیم غذایی خود تغییراتی اعمال کنید.
برای داروها برنامه ریزی کنید
اگرچه اکثر داروها را می توان به طور معمول قبل از کولونوسکوپی مصرف کرد، اما برخی از آنها با آماده سازی روده و ایمنی آن تداخل دارند. قبل از انجام کولونوسکوپی در مورد داروهایی که مصرف می کنید با پزشک خود صحبت کنید. اگر نیاز به قطع هر دارویی دارید، از آنها بپرسید تا چه مدت باید این کار انجام شود.
داروهایی که ممکن است با کولونوسکوپی تداخل داشته باشند عبارتند از:
- انسولین یا داروهای دیابت، از جمله Sexenda (liraglutide)، Byetta (اگزناتید)، Trulicity (dulaglutide).
- آسپرین.
- داروهای آرتروز، از جمله آلو (ناپروکسن)، سلبرکس (سلکوکسیب)، موترین (ایبوپروفن).
- رقیق کننده های خون، از جمله کومادین (وارفارین)، الیکویس (اپیکسابان)، زارلتو (ریواروکسابان)، لاونوکس (هپارین).
- داروهای ضد انعقاد، از جمله پلاویکس (کلوپیدوگرل)، برلینتا (تیکاگرلور)، افینت (پراسوگرل).
- داروها و مکمل های بدون نسخه. این داروها نباید صبح روز عمل مصرف شوند.
همچنین در صورت داشتن هرگونه حساسیت به داروها، به ویژه داروهای بیهوشی، باید به پزشک خود اطلاع دهید.
دستورالعمل های پاکسازی روده را دنبال کنید
پیروی از دستورالعمل های آماده سازی روده قبل از کولونوسکوپی بسیار مهم است. برای بررسی پوشش روده، نیاز به وجود مدفوع کم یا عدم وجود مدفوع در روده است. اگر روده به اندازه کافی شفاف نباشد، ممکن است متخصص گوارش انجام کولونوسکوپی را به تعویق بیندازد.
قبل از کولونوسکوپی، ممکن است بهتر باشد از رژیم مایعات به مدت یک تا سه روز قبل از انجام پیروی کنید. در حین رژیم مایعات، موارد زیر را می توانید بخورید یا بنوشید:
- آب
- چای یا قهوه ساده بدون خامه یا شیر
- آبگوشت بدون چربی
- طعم های مختلف ژله
- برخی از انواع نوشیدنی های ورزشی
- آب سیب یا آب انگور سفید
بخشی از آماده سازی های روده شامل مصرف ملین ها است. ملین ها قرص ها یا پودرهایی هستند که مدفوع را نرم می کنند و دفع آن را راحت تر می کنند. در برخی موارد، بیمار ممکن است نیاز به نوشیدن مقدار زیادی ملین مایع در شب قبل و صبح از عمل داشته باشد.
علاوه بر این، متخصص گوارش ممکن است تنقیه را تجویز کند، که به معنای تزریق مایعات به داخل رکتوم برای پاکسازی روده بزرگ یا حرکت روده است. آماده سازی روده باعث اسهال می شود، بنابراین بهتر است هنگام آماده سازی نزدیک دستشویی باشید.
فکر برگشت به خانه را از قبل بکنید
در مورد کولونوسکوپی نوری، در طول عمل بیهوشی یا آرامبخش دریافت خواهید کرد. پس از آن تا 24 ساعت نمی توانید رانندگی کنید. مطمئن شوید که از یک دوست یا یکی از اعضای خانواده بخواهید تا شما را به خانه برسانند.
لباس راحت بپوشید
برای انجام این عمل باید کاور بپوشید، اما بهتر است قبل از انجام هر آزمایشی لباس راحتی بپوشید و با آن به خانه بروید. اگر کولونوسکوپی مجازی انجام می دهید، مطمئن شوید که وسایل الکترونیکی شخصی را به اتاق تصویربرداری وارد نکنید زیرا ممکن است دستگاه سی تی به آنها آسیب برساند.
نتایج کولونوسکوپی
اگر متخصص گوارش در حین کولونوسکوپی نوری، پولیپ یا بافت غیرطبیعی پیدا کند، آن را جدا کرده و آزمایشات آزمایشگاهی روی آن انجام می دهد. اگر در کولونوسکوپی مجازی ناهنجاری وجود داشته باشد، ممکن است فرد نیاز به کولونوسکوپی نوری داشته باشد.
تفسیر نتایج کولونوسکوپی
متخصص گوارش در مورد هر گونه ناهنجاری در روده بزرگ بلافاصله پس از عمل به شما خواهد گفت. اگر آنها بافتی را برای نمونه برداری برش دهند، ممکن است چند روز طول بکشد تا مشخص شود آن بافت سرطانی است یا خیر. نتایج کولونوسکوپی می تواند به صورت زیر نشان داده شود:
- مثبت: این نتیجه نشان می دهد که پولیپ یا برخی ناهنجاری های دیگر در روده بزرگ پیدا شده است. در بیشتر موارد پولیپ ها غیر سرطانی هستند. با این حال، نمونه برداری از بافت به آزمایشگاه فرستاده می شود تا مشخص شود که آیا بافت سرطانی است یا علائم دیگری از بیماری را نشان می دهد.
- بی نتیجه: در 25 درصد موارد، نتایج قطعی نیست. این بدان معناست که آماده سازی ناقص روده یا عوامل دیگر مانع از تکمیل این عمل توسط متخصص گوارش شده است.
- منفی: این نتیجه نشان می دهد که متخصص گوارش هیچ پولیپ یا ناهنجاری دیگری را در طول کولونوسکوپی تشخیص نداده است.
پس از مثبت شدن آزمایش، متخصص گوارش ممکن است آزمایش های مکرر را پیشنهاد دهد. این توصیه ممکن است بر اساس مقدار و اندازه پولیپ‌ها یا توده‌های یافت شده و اینکه آیا هر یک از پولیپ‌ها سرطانی هستند یا خیر به بیمار داده شود.
